თსუ კურსდამთავრებულები ჩინეთში ინფექციური დაავადებების პრევენციისათვის საჭირო რნმ-ვაქცინებზე მუშაობენ
 

თსუ ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის სამაგისტრო პროგრამის "გამოყენებითი ბიომეცნიერებები და ბიოტექნოლოგია" მესამე სემესტრის სტუდენტებმა: ნინო რჩეულიშვილმა და დიმიტრი პაპუკაშვილმა, 2015 წელს მონაწილეობა მიიღეს თსუ-ს საგარეო ურთიერთობათა დეპარტამენტის მიერ, პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში (ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა) გამოცხადებული სტიპენდიების მოსაპოვებელ შესარჩევ კონკურსში 2015-2016 სასწავლო წლისთვის და  პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში  ქიმიის საინჟინრო და ტექნოლოგიის  სამაგისტრო პროგრამაზე (Chemical Engineering and Technology) სწავლის უფლება მოიპოვეს. ეს სასწავლებელი მსოფლიო რეიტინგში  300 საუკეთესო  უნივერსიტეტშია.
 

პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში ქიმიის საინჟინრო და ტექნოლოგიის  სამაგისტრო პროგრამაზე ერთი სემესტრის გავლის შემდეგ, მათ განაცხადი ჩინეთში სადოქტორო პოგრამის "ბიოსამედიცინო ინჟინერია" (Biomedical Engineering) მიმართულებაზე გააკეთეს და აღნიშნულ პროგრამაზე სასწავლებლად სრული დაფინანსება მიიღეს, რომლის წარმატებით დასრულების შემდეგ მოიპოვეს დოქტორის ხარისხი.
 

2020 წლიდან ორივე ჩინეთის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სამხრეთის უნივერსიტეტში (Southern University of Science and Technology, SUSTech), სამედიცინო ფაკულტეტის ფარმაკოლოგიის დეპარტამენტში მუშაობს (Department of Pharmacology, School of Medicine). პარალელურად კი აქტიურად არიან ჩართულნი SUSTech-ში ვაქცინაციის „რნმ“ ტექნოლოგიების განვითარების კვლევებში.
 

“საბაკალავრო პროგრამის პერიოდში, TEMPUS-ის ფარგლებში, საბაკალავრო ნაშრომის ნაწილი გავაკეთეთ ევროპის სხვადასხვა ქვეყნებში: მე - პორტუგალიაში, ხოლო დიმიტრიმ ესპანეთში. ეს პირველი დიდი და საჭირო გამოცდილება იყო ორივე ჩვენგანისთვის რაც ჩვენმა პროგრამამ მოგვცა. თუმცა, ამის შემდეგ ორივეს გვსურდა საზღვარგარეთ პრესტიჟულ უნივერსიტეტში სწავლის გამოცდილების მიღება. ამიტომ, როდესაც ჩვენი სამაგისტრო პროგრამაც დასასრულს მიუახლოვდა დავიწყეთ საზღვარგარეთ სწავლის გაგრძელების შანსების ძიება. ვინაიდან ყოველთვის გვინდოდა აზიაში, კერძოდ, ჩინეთში მოგზაურობა, ჩინური კულტურის მიმართ დიდი ინტერესის გამო, ძალიან გაგვიხარდა, როდესაც თსუ-ს ვებგვერდზე აღმოვაჩინეთ CSC (Chinese Scholarship Council) სტიპენდია, რომელიც ქართველი სტუდენტების დაფინანსების საშუალებას იძლეოდა პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში სწავლისთვის. მოვიძიეთ ინფორმაცია და როგორც აღმოჩნდა, ეს სასწავლებელი საკმაოდ პრესტიჟულად მიიჩნეოდა ჩინეთშიც და მსოფლიო მასშტაბითაც. მაშინვე დავეკონტაქტეთ ქ-ნ ლელა კაცაძეს, რომელიც ამ პროგრამას კურირებდა თსუ-ში, შევაგროვეთ ყველა საჭირო საბუთი, გვქონდა ინგლისური ენის ტესტი, გასაუბრება ინგლისურ ენაზე და საბედნიეროდ მეც და დიმიტრიმაც დავაკმაყოფილეთ მოთხოვნები. გარდა სწავლის 100% დაფინანსებისა, CSC სტიპენდიის ფარგლებში ასევე უფასოდ ვცხოვრობდით სასწავლებლის სტუდენტურ საცხოვრებელში და გვქონდა ყოველთვიური სტიპენდია ($500), რაც საკმარისი იყო სტუდენტური ცხოვრებისთვის”, - გვიყვება თავის ისტორიას ნინო.
 

რადგან პეკინის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი პირველი იყო, სადაც ნინომ და დიმიტრიმ საბუთები შეიტანეს და დადებითი პასუხიც მიიღეს,  კურსელებს სხვა ვარიანტები აღარ განუხილავთ. თუმცა, სავარაუდო ჩამონათვალში სამხრეთ კორეა და ევროპის ქვეყნებიც იყო.
 

„ვინაიდან მაგისტრატურის დიპლომი ჯერ არ გვქონდა აღებული, რადგან სამაგისტროს დაცვის შემდეგ რამდენიმე თვე იყო საჭირო დიპლომის დასამზადებლად. ხოლო ჩინეთში ზუსტად ამ პერიოდში გვიწევდა წასვლა. ამიტომ სამაგისტრო პროგრამაზე სასწავლებლად გავაფორმეთ საბუთები. ეს იქნებოდა ჩვენთვის მეორე სამაგისტრო პროგრამა. მართლაც, რომ ჩავედით, ერთი სემესტრი ქიმიის ინჟინერიის საგნებს გავდიოდით. საბუთების ატვირთვისას და აპლიკაციის შევსებისას, სხვა ვარიანტი არ გვქონდა. თუმცა, იქ ყოფნისას ჩვენი დიპლომებიც დამზადდა და ადგილზე გადავწყვიტეთ, გვეცადა როგორმე ჩვენივე სპეციალობის სადოქტორო პროგრამაზე გადავსულიყავით. ამისთვის დავეკონტაქტეთ Life Sciences (სიცოცხლის შემსწავლელი მეცნიერებების) ფაკულტეტის დეკანს, რომელთანაც გასაუბრების შემდეგ, მოგვეცა შესაძლებლობა საბუთების გადატანისა ამავე ფაკულტეტის Biomedical Engineering (ბიოსამედიცინო ინჟინერიის) მიმართულებაზე. საჭირო ბიუროკრატიული პროცედურების გავლის შემდეგ, მეორე სემესტრიდან დავიწყეთ სადოქტოროზე სწავლა და ჩვენს სამეცნიერო კვლევებზე მუშაობა, განმარტავს დიმიტრი. 
 

ნინოს თქმით,  სამეცნიერო კვლევების ფარგლებში ორივეს  სიმულირებული მიკროგრავიტაციის ექსპერიმენტებზე მუშაობა უწევდა.  
 

„ჩემი შესწავლის ობიექტს წარმოადგენდა ბაქტერიები და სოკოები, რომლებიც ჩინეთის კოსმოსური სადგურის ასაფრენი ზონის სხვადასხვა ზედაპირებიდან აღებული ნიმუშებიდან იყო გამოყოფილი. დიმიტრი, ლაბორატორიული ვირთაგვების სხვადასხვა ფიზიოლოგიურ ცვლილებებს იკვლევდა სიმულირებული მიკროგრავიტაციის პირობებში. ეს კვლევები ემსახურებოდა ასტრონავტების ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებას კოსმოსის პირობებში ყოფნისას. ჩვენთვის ძალიან საინტერესო იყო ეს კვლევები და ზოგადად, ჩვენმა სადოქტოროზე სწავლამ ამ მიმართულებით დიდი გამოცდილება მიგვაღებინა. გარდა ამისა, შესაძლებლობა მოგვეცა საერთაშორისო კონფერენციებში მიგვეღო მონაწილეობა, მათ შორის დუბაიში 2019 წელს და ასევე შევხვდით და გავესაუბრეთ ბევრ ცნობილ ასტრონავტს სხვადასხვა ქვეყნიდან“,- აღნიშნავს ის.
 

ამჟამად ნინო რჩეულიშვილი და დიმიტრი პაპუკაშვილი, SUSTech-ში (Southern University of Science and Technology), ქალაქ შენზენში (Shenzhen), სამედიცინო ფაკულტეტზე, ფარმაკოლოგიის განყოფილებაში მოლეკულური ბიოლოგიის მიმართულებით მუშაობენ. მათი კვლევითი ჯგუფი მუშაობს რნმ-ვაქცინების დიზაინზე, სინთეზსა და კვლევებზე სხვადასხვა ინფექციური დაავადებების პრევენციისათვის. მაგალითად, იკვლევს ვაქცინებს კოვიდ-19-ის, გრიპის ვირუსის, B ჰეპატიტის ვირუსის, ფსეუდომონას, და სხვა ვირუსისა თუ ბაქტერიის წინააღმდეგ.
 

„რნმ ტექნოლოგია ძალიან ეფექტიანი, უსაფრთხო და მომავლის ტექნოლოგიაა. ისეთი წამყვანი ფარმაკოლოგიური კომპანიები როგორიცაა Moderna, და Pfizer მუშაობენ უამრავ რნმ-ვაქცინაზე როგორც ინფექციური დაავადებების პრევენციისთვის, ისე სხვადასხვა სიმსივნის სამკურნალოდ. კორონავირუსის პანდემიის წინააღმდეგ ამ ტიპის ვაქცინებით ბრძოლამ გვაჩვენა თუ როგორი ხელსაყრელია რნმ-ვაქცინები. მ-რნმ (მატრიცული რნმ) წარმოადგენს მოლეკულას, რომელსაც შეუძლია ამა თუ იმ ვირუსის ნაწილის შესახებ ინფორმაცია შეიტანოს ჩვენს ორგანიზმში, რასაც მოყვება იმუნური მეხსიერების ჩამოყალიბება და იმ შემთხვევაში, თუკი რეალური ვირუსი დაგვაინფიცირებს, ჩვენი იმუნიტეტი უკვე მზად იქნება მის წინააღმდეგ საბრძოლველად. ტრადიციული ვაქცინებისგან განსხვავებით, რომლებშიც შესუსტებული ან მოკლული მაგრამ მთლიანი ვირუსი ან ვირუსის შემადგენელი ნაწილი მოიაზრება, რნმ-ვაქცინა გაცილებით უსაფრთხოა, მარტივად და სწრაფად მზადდება და ასევე, ძალიან ეფექტიანია“,- განმარტავენ ახლაგაზრდა მკვლევრები.
 

რამდენად რთული აღმოჩნდა პანდემიის პერიოდში ჩინეთში სწავლა  და მუშაობა  უცხოელი სტუდენტისთვის?
 

„2019 წლის ბოლოს, როდესაც პანდემია დაიწყო ჩინეთში, ჩვენ პეკინში ვიყავით. ვინაიდან ჩვენთვის სადოქტორო პროგრამის დამამთავრებელი სასწავლო წელი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ მთელი უნივერსიტეტი და ქვეყანა ისვენებდა ჩინური ახალი წლის გამო, ჩვენ მაინც ვაპირებდით ექსპერიმენტების გაგრძელებას. ასეც ვიქცეოდით, როდესაც პანდემია დაიწყო. ჩვენი ოჯახის წევრებს ერჩივნათ საქართველოში დავბრუნებულიყავით ჩვენივე უსაფრთხოებისთვის. თან მაშინ ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ ასე გავრცელდებოდა ეს ვირუსი მთელს მსოფლიოში. იმისიც შეგვეშინდა, რომ ჩინეთი ფრენებს შეაჩერებდა. ჩვენ გარშემო უცხოელი სტუდენტებისგან გვესმოდა უამრავი ფრენის გაუქმების შესახებ. 2020 წლის პირველ თებერვალს დავბრუნდით საქართველოში და დაახლოებით ერთი წელი დავყავით. საქართველოდან ვმუშაობდით თეზისზე, გვქონდა ონლაინ-შეხვედრები ხელმძღვანელთან. 2020 წლის ზაფხულში გვქონდა ონლაინ-დაცვა, რომელმაც წარმატებით ჩაიარა. პარალელურად ვეძებდით პოსტდოკის (პოსტ-დოქტურანტურის) პოზიციებს ისევ ჩინეთში და ასევე ევროპის ქვეყნებშიც. თუმცა, პანდემიის გამო ძალიან გართულებული იყო ნებისმიერ ადგილას მუშაობის დაწყება. გამოგვიჩნდა პოსტდოკის გაკეთების ვარიანტი ორივე ჩვენგანს ვილნიუსის უნივერსიტეტში, რომელიც ასევე საკმაოდ პრესტიჟული უნივერსიტეტია ევროპაში. გასაუბრებამ წარმატებით ჩაიარა, საბუთებიც უკვე გაკეთებული იყო, მაგრამ მივიღეთ იმეილი SUSTech-იდან გასაუბრებასთან დაკავშირებით. როდესაც ეს გასაუბრებაც გვქონდა, პროფესორმა მიგვიღო. მიუხედავად იმისა, რომ გაცნობიერებული გვქონდა ჩინეთში პანდემიის დროს დაბრუნებასთან დაკავშირებული სირთულეები, მაინც ვარჩიეთ ეს შესაძლებლობა გამოგვეყენებინა და ვილნიუსში წასვლაზე უარი ვთქვით. რამდენიმე თვის მოცდის შემდეგ, ბიუროკრატიული პროცედურები დასრულდა და მივიღეთ ოფიციალური მოწვევა SUSTech-დან, თუმცა, მაგ დროისთვის ჩინეთის საკონსულო საქართველოში ვიზებს საერთოდ არ გასცემდა პანდემიის და ჩინეთის მთავრობის მიერ დადგენილი კანონებიდან გამომდინარე. ამის შემდეგ, გადავწყვიტეთ დავკონტაქტებოდით საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილეს  ნუნუ მიცკევიჩს, რომელიც თსუ-ში სწავლის პერიოდში იყო ჩვენი ლექტორი იმუნოლოგიაში. მისი დახმარებითა და სამინისტროს შუამდგომლობით, ჩინეთის საელჩომ დაუშვა გამონაკლისი, საკონსულომ მოგვცა ვიზები და ამის შემდეგ მალევე, 2021 წლის მარტში წამოვედით ჩინეთში. ჩინეთში ჩამოსვლის შემდეგ შევხვდით გარკვეულ სირთულეებს. მოგვიწია 2-კვირიანი კარანტინი შანხაიში, და შემდეგ 2 კვირიანი თვითიზოლაცია შენზენში. გარდა ამისა, აქაური მკაცრი რეგულაციების გამო ყოველდღიურად ვიკეთებდით ტესტს კოვიდ-19-ზე. უარყოფითი ტესტის პასუხის გარეშე გადაადგილება უბრალოდ შეუძლებელი იყო. მკაცრი რეგულაციები სულ ახლახანს მოხსნეს, რამაც თავის მხრივ ვირუსის საოცრად სწრაფი გავრცელება გამოიწვია დიდ მასშტაბებში და მათ შორის ჩვენც ვერ დავემალეთ“,-ამბობს ნინო.
 

საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე ჩინეთში მყოფი სახელმწიფო უნივერსიტეტის წარმატებული კურსდამთავრებულები სხვა სტუდენტებს ამგვარ რჩევას აძლევენ: „საქართველოს სტუდენტების უმრავლესობა ცდილობს ევროპის და ამერიკის მიმართულებით წასვლას, რაც ნამდვილად გამართლებულია. თუმცა, ხშირ შემთხვევაში შეიძლება ეს არც გამოუვიდეთ, ვინაიდან კონკურენცია საკმაოდ დიდია. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჩინეთში კონკურენციის გარეშე იღებენ უცხოელ სტუდენტებს. აქ აუცილებელია ძლიერი პროფილის ქონა და დიდი შრომისმოყვარეობა.  ვურჩევთ მონდომებულ და შრომისმოყვარე სტუდენტებს არ დაივიწყონ დედამიწის მეორე მხარესაც რომ არის მაღალი დონის სასწავლებლები, სადაც დიდი დაფინანსებაა. მაგალითად, ჩვენს სფეროში, პრობლემას არ წარმოადგენს  სამეცნიერო კვლევების ჩატარება, რომლებიც ყოველთვის დაკავშირებულია ფინანსებთან. პეკინში კიდევ არის მსოფლიო დონის უნივერსიტეტები, როგორიცაა Tsinghua University და Peking University. ერთი მთავარი გამოწვევა ჩინეთში ცხოვრებისას ჩინური ენაა. აქ ცხოვრებამ დაგვანახა, რომ ჩინური ენის გარკვეულ დონეზე ცოდნა აუცილებელია უცხოელისთვის“.

თსუ კურსდამთავრებული, პროფესორი კანზასის (აშშ) უნივერსიტეტიდან: "ვიძიებთ ყველაფრის საწყისს, თუ რისგან შედგება სამყარო"

კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ასისტენტ პროფესორად მუშაობა 2015 წელს დავიწყე. 2020 წლიდან ვარ ასოცირებული პროფესორი. გარდა იმისა, რომ ლექციებს ვატარებ ფიზიკაში, ასევე ჩართული ვარ სამეცნიერო კვლევებში. ეს არის ორი ძირითადი მოვალეობა.  სამეცნიერო საქმიანობით ვარ ექსპერიმენტული ნაწილაკების ფიზიკის სპეციალისტი. ამ განხრით კვლევების ერთ-ერთი მთავარი ცენტრი მსოფლიოში არის შვეიცარიაში - ბირთვული კვლევების ევროპული ორგანიზაცია (CERN). ჩემი კვლევები დაკავშირებულია სწორედ ცერნთან, იქ მოქმედ დიდ ადრონულ ამაჩქარებელთან (LHC) და CMS ექსპერიმენტთან.

ფიზიკაში არსებობს თეორია და არსებობს ექსპერიმენტი, რამაც უნდა შეამოწმოს ეს თეორია ძალაშია თუ არა. ყველა დარგში ასეა. ასევეა ნაწილაკების ფიზიკაშიც. როცა ვამბობ ნაწილაკებს, ვგულისხმობ უმცირეს ელემენტებს (ატომებზე გაცილებით მცირეს):  ელექტრონებს, მიუონებს, ქვარკებს, და ა.შ.,  რომლებიც შეადგენენ ჩვენს გარშემო მატერიას. მათ ვუწოდებთ ელემენტარულ ნაწილაკებს, რადგან მათ აღარ აქვთ შემადგენელი ნაწილები, ანუ არ აქვთ სტრუქტურა. ჩვენ ვიკვლევთ ამ ელემენტარულ ნაწილაკებს და მათ შორის ურთიერთქმედებებს. ვიკვლევთ იმ ნაწილაკებს, რომელიც უკვე აღმოჩენილია და ასევე, ვეძებთ ახალ ნაწილაკებს, რომელიც დღემდე ჯერ არ დაფიქსირებულა. ანუ ვიძიებთ ყველაფრის საწყისს თუ რისგან შედგება სამყარო.

ჩვენი ექსპერიმენტებით დროის თვალსაზრისით საწყისსაც ვიძიებთ. ფიზიკაში არის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულება ტემპერატურას და ენერგიას შორის (ე.წ. ბოლცმანის დამოკიდებულება), რაც მიუთითებს, რომ მაღალი ენერგია ნიშნავს მაღალ ტემპერატურას. ვიცით რომ სამყარო შეიქმნა დიდი აფეთქების შედეგად, რის დროსაც ტემპერატურა იყო ძალიან მაღალი, და ევოლუციის შედეგად მოხდა სამყაროს გაფართოება და შესაბამისად ტემპერატურის დაწევა. ენერგიები რაზეც ჩვენ ვახორციელებთ ექსპერიმენტს დიდ ადრონულ ამაჩქარებელეში ექვივალენტურია ისეთი მაღალი ტემპერატურის, რაც შეესაბამება დიდი აფეთქების თანმდევ საკმაოდ ადრეულ მოვლენებს. ასე, რომ ჩვენ გარკვეულწილად ვსწავლობთ წარსულს, იმ პროცესებს, რასაც ადგილი ჰქონდა დაახლოებით 13 მილიარდი წლის წინ, დიდი აფეთქების მომდევნო ძალიან მცირე პერიოდში. იმედი გვაქვს, რომ შეიძლება ისეთი მოვლენებიც დავაფიქსიროთ, რაც მაშინ მოხდა, მაგრამ დღეს ბუნებრივად უკვე აღარ ხორციელდება, თუმცა, ექსპერიმენტულ გარემოში შეიძლება განმეორდეს.

დაახლოებით საუკუნის წინ ჩვენ შევქმენით სურათი, რომ არსებობს ელექტრონი, არის პროტონი და ნეიტრონი, და ესენი ქმნიან სხვადასხვა ელემენტს. დროთა განმავლობაში ეს სურათი რეფორმირდა და ბოლო რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში გაირკვა, რომ არსებობს ელექტრონის უფრო მძიმე ვერსიები, ე.წ. მიუონი და ტაუონი. ამათ ყველას ერთად ვუწოდებთ ლეპტონებს. ასევე ვიცით, რომ პროტონი და ნეიტრონი შედგება ძირითადად ორი ტიპის ქვარკისგან, თუმცა არსებობს თითოეული ამ  ქვარკის ორი უფრო მძიმე ვერსიაც. ანუ, როგორც ნაწილაკთა ფიზიკაში ვამბობთ, გვაქვს ლეპტონების და ქვარკების სამი თაობა. ამ ნაწილაკთა თაობების და მათ შორის ურთიერთქმედების შესწავლა ხდება მაღალი ენერგიების ექსპერიმენტით. საინტერესო ისაა, რომ როდესაც ვამბობთ ნაწილაკთა შორის ურთიერთქმედებას, თვით ეს ურთიერთქმედების ველიც ხასიათდება ნაწილაკური ბუნებით, ანუ თითქოს კონკრეტული ნაწილაკია ამა თუ იმ ურთიერთქმედების ველის „სახე“. ამას ნაწილაკთა ფიზიკაში ვუწოდებთ ნაწილაკ-ტალღურ დუალიზმს (ორსახოვნებას). ამის ყველაზე მარტივი მაგალითია ელექტრომაგნიტური ველი, რომლის „წარმომადგენელი“ ნაწილაკი არის ფოტონი.

ცერნში ჩვენი ექსპერიმენტების შედეგი იყო ერთ-ერთი ასეთი მნიშვნელოვანი ნაწილაკის, ჰიგსის ბოზონის აღმოჩენა 2012-ში. ჰიგსის ბოზონი არის ჰიგსის ველის გამოვლინება, „სახე“ (ისევ ნაწილაკ-ტალღური დუალიზმი). ჰიგსის ბოზონს განსაკუთრებული ადგილი უკავია. ითვლება, რომ დანარჩენი ელემენტარული ნაწილაკები მასას იძენენ ჰიგსის ბოზონთან ურთიერთქმედების შედეგად. ეს თეორია შემუშავებულ იქნა 60-იან წლებში იმ მიზნით, რომ აეხსნათ თუ რა მექანიზმი განსაზღვრავს ელემენტარული ნაწილაკების მასას, რატომაა ზოგი ნაწილაკი უმასო და ხოლო დანარჩენების მასა ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისგან. ამ თეორიის დადასტურებას დასჭირდა ათეულობით წლები და დიდი წინსვლა ნაწილაკების ფიზიკის შესწავლის ტექნოლოგიებში. მაღალი ენერგიების დიდი ადრონული ამაჩქარებლის შექმნა იყო საჭირო ამ აღმოჩენის მისაღწევად.   

ვიცით, რომ არსებობს ბნელი მატერია. მისი არსებობა დადასტურებულია არაერთი ასტრონომიული დაკვირვებით.  ჩვენ ჯერ არ ვიცით რა თვისებების მატარებელია  ბნელი მატერია, საერთოდ აქვს თუ არა ნაწილაკობრივი თვისება? არ ვიცით ბნელი მატერია როგორ ურთიერთქმედებს მაგალითად ჰიგსთან ან სხვა არსებულ ნაწილაკებთან. ალბათ, სადღაც ეს ურთიერქმედება გამოვლინდებოდა. ნაწილაკების სტანდარტულ თეორიაში, რომელიც არაერთგზის არის დადასტურებული დღევანდელი ექსპერიმენტული მონაცემებით, ბნელი მატერია არ ჯდება.

ფიზიკა და მათემატიკა მომწონდა, ზოგადად ბევრ კითხვას ვსვამდი, ადვილად არ ვკმაყოფილდებოდი პასუხებით. თუმცა, ვფიქრობ, რომ მეც ჩვეულებრივი ბავშვი ვიყავი. ალბათ ინტერესი მქონდა და ამიტომაც ვსწავლობდი კარგად ფიზიკას და მათემატიკას. თუმცა, ყველაფერს კარგად ვსწავლობდი, ბიოლოგიაც ძალიან მაინტერესებდა, ისტორიაც. ყველა საგანი მაინტერესებდა... დედაჩემი არის ექიმი და მამაჩემი იყო ინჟინერი. ბიძა არის ფიზიკოსი, თუმცა ნამდვილად ვერ ვიტყვი, რომ ბავშვობიდან ფიზიკაზე მესაუბრებდნენ. ალბათ უმთავრესი იყო ის, რომ ჩემს ოჯახში და უახლოეს გარემოში სწავლის და განათლების მიმართ იყო განსაკუთრებული დამოკიდებულება და ყველანაირი თანადგომა მქონდა ამ მხრივ. სკოლის ბოლო წლებში გადავწყვიტე ფიზიკოსობა. ბოლო კლასში ყოფნისას ჩვენთან რუსთავში, სადაც სკოლაში ვსწავლობდი, თსუ ფიზიკის ერთ-ერთი კათედრიდან  პროფესორი ჩამოვიდა, რომელიც ესაუბრებოდა სხვადასხვა სკოლიდან მოწვეულ იმ მოსწავლეებს, ვინც ფიზიკას და მათემატიკას კარგად სწავლობდნენ. მან მითხრა, რომ აუცილებლად ჩამებარებინა თსუ-ში ფიზიკის ფაკულტეტზე, თუმცა მე ეს უკვე გადაწყვეტილი მქონდა ისედაც. მოგვიანებით უნივერსიტეტში ფიზიკის ფაკულტეტზე იყო უკვე ოფიციალური გასაუბრება და ასე ჩავირიცხე 1999-ში. პირველი წლების განმავლობაში უნივერსიტეტში ძირითადად ზოგადი ფიზიკის და მათემატიკის საგნები ისწავლებოდა, და მხოლოდ ბოლო წლებში ხდებოდა სპეციალიზირება. ჩემს შემთხვევაში ეს იყო ნახევარგამტარების ფიზიკა.

ნაწილაკების ფიზიკა მოგვიანებით წამოვიდა წინ, როცა უკვე ამერიკაში წავედი სასწავლად. თსუ-ში სწავლის დასრულების პარალელურად ჩემი მონაცემები გადავაგზავნე რამდენიმე ამერიკულ უნივერსიტეტში და 2005 წელს გავაგრძელე ამერიკაში სწავლა დოქტორანტურაში (Ph.D.). ალბათ მთავარი მიზეზი ნაწილაკთა ფიზიკის არჩევის იყო ის, რომ ამ სფეროსთან ყველაზე ნაკლები შეხება მქონდა მანამდე, და დიდი ინტერესი გამიჩნდა რომ ასეთ ფუნდამენტურ კვლევებში მიმეღო მონაწილეობა.

ფიზიკის და მათემატიკის ცოდნის თვალსაზრისით არ მიგრძვნია ამერიკელი  სტუდენტებისგან განსხვავება. ერთადერთი, დასაწყისში  ინგლისური ენის მცირე ბარიერი იყო მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისური საკმარის დონეზე ვიცოდი, რაც ბუნებრივია როდესაც მრავალმხრივი ურთიერთობა გიწევს უცხოენოვან ქვეყანაში. ამ ადაპტაციის პერიოდმა საკმაოდ მალე გაიარა. მიმაჩნია, რომ თსუ-ში ძალიან კარგი დონის განათლება მქონდა მიღებული, არამარტო ფიზიკის, არამედ მათემატიკის მიმართულებითაც, მიუხედავად იმისა, რომ ფიზიკის ფაკულტეტზე ვსწავლობდი.

CMS დეტექტორს ეწოდება ზოგადი მიზნის დეტექტორი, რომლითაც ნაწილაკთა ფიზიკის ბევრი განსხვავებული პროცესის შესწავლაა შესაძლებელი. მაგ.: არსებული ელემენტარული ნაწილაკების თვისებების განზომვა, ჰიგსის ნაწილაკის აღმოჩენა, ჯერ კიდევ უცნობი მოვლენის ძიება, და ა.შ.. დიდი ადრონული ამაჩქარებლის ექსპერიმენტის იდეა გასული საუკუნის 90-იან წლებში გაჩნდა. ფურცელზე დაწერილი იდეის და დიზაინის შექმნის შემდეგ ხდება ფაბრიკაცია და აწყობა. დეტექტორის შექმნა და აწყობა საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესია, წლები სჭირდება.  CMS დეტექტორი როდესაც ეწყობოდა   სტუდენტი ვიყავი (2007-2008 წლებში). მაშინ დაახლოებით 6 თვის განმავლობაში მეც მომიწია მონაწილეობა. თუმცა, ამ ტიპის ტექნიკური მუშაობა არ არის ერთჯერადი.  დეტექტორის ტექნოლოგიური განახლება, როგორც წესი, დაახლოებით ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ ხდება.

СMS ექსპერიმენტი არის საერთაშორისო კოლაბორაცია, რომელშიც მონაწილეობს ძალიან ბევრი სპეციალისტი სხვადასხვა ქვეყნიდან. ჩემი ერთი ხორვატიელი კოლეგა არის ნაწილაკთა ფიზიკის სპეციალისტი და ამავდროულად არის ბერი. ამ ადამიანს ერთხელ ვკითხეთ ღმერთის მიერ ქვეყნის შექმნასა და დიდი აფეთქების საკითხზე. მან ასეთი პასუხი გაგვცა - იქნებ ზუსტად ღმერთისგან მოდის ის რაც მოხდა: ეს აფეთქება, შემდგომ სამყაროს შექმნა და ცივილიზაციათა განვითარება, და ჩვენს მიერ ამის შეცნობა. ამაზე მეც არაერთხელ მიფიქრია. ჩემი აზრით, ღმერთი და დიდი აფეთქება ურთიერთგამომრიცხველი არ არის. ეს სულ სხვადასხვა ადგილს იკავებს ჩემს მსოფლმხედველობაში. აქ ჩართულია, ერთის მხრივ - რწმენა და მეორეს მხრივ - სამყაროს შეცნობა. პირველი არის შინაგანი სამყაროს ნაწილი, მეორე კი შენს მიერ გარე სამყაროს აღქმა, რაც დიდწილად ემპირიულ ფაქტებზეა დაფუძნებული.

ჩემი კვლევა ეხება ორ საკითხს: პირველი არის ჰიგსის ნაწილაკის შესწავლა, რომელიც აღმოჩენილია და ახლა მთავარი მისიაა, რომ დეტალურად შევისწავლოთ მისი თვისებები: აქვს თუ არა ის თვისებები, რასაც თეორია გვაკრნახობს.  მეორე არის იმ ფუნდამენტურ შეკითხვებზე პასუხის გაცემა, რასაც ახსნა არ მოეძებნება ნაწილაკთა სტანდარტულ თეორიაში. ასეთებია, მაგ.: რა არის ბნელი მატერია? რატომ შედგება დღევანდელი სამყარო მატერიისგან და რა პროცესებმა გააქრო ანტი-მატერია? რატომ გვაქვს ლეპტონების და ქვარკების სამი თაობა, რომლებიც მხოლოდ მასით განსხვავდება? და ა.შ.. ჩვენს მაღალი ენერგიების ექსპერიმენტებში შესაძლებელია გამოჩნდეს მოვლენები, რაც მიგვიყვანს ამ ფუნდამენტური შეკითხვებზე პასუხებამდე. ეს იქნება „ახალი ფიზიკის“ მოდელის დადასტურება. ტერმინი „ახალი ფიზიკა“ გულისხმობს იმ პროცესებს და მათ ფორმულირებას, რაც არ არის აღწერილი ცნობილი (ე.წ. „ძველი“ ან სტანდარტული) თეორიებით.

კვლევებიც და პედაგოგობაც ჩემთვის სასიამოვნო პროცესია. დეტექტორთან და ექსპერიმენტთან მუშაობა ძალიან მომწონს. ასევე ბევრჯერ ყოფილა ისეთი მომენტიც, როცა სტუდენტებთან მუშაობას დიდი სიამოვნება მოუნიჭებია. ინტერაქტიული ლექციები გაცილებით უფრო მეტად მომწონს. სტუდენტებთან ასეთი მიდგომით მუშაობა უფრო საინტერესო, და რაც მთავარია, უფრო შედეგის მომტანია. სტუდენტებში ხშირად შემიმჩნევია, რომ მარტივად უნდათ პასუხების გაგება, ელოდებიან მზა მითითებებს, თავს არიდებენ მასალის სიღრმისეულ გაცნობას. ვთვლი, რომ ამ დროს მასალის ათვისების კოეფიცენტიც გაცილებით დაბალია. ამიტომ ჩემს კლასებში გაცილებით ხშირად ვიყენებ დისკუსიას, ანალიზს, განსხვავებული მეთოდების განხილვას, და ა.შ..  ამ დროს სტუდენტების ჩართულობა გაცილებით მაღალია და სწავლებაც უფრო ეფექტიანი. სხვათაშორის, არაერთხელ მიუთითებიათ სტუდენტებს (სემესტრის ბოლოს ანონიმურ შეფასებებში), რომ სწორედ ეს ფაქტორია ერთ-ერთი რაც ძალიან მოსწონთ ჩემს კლასებში.

ყველაფერი? ოდესმე ამოიხსნება, ალბათ ბევრი რამ, იმაზე გაცილებით მეტი, ვიდრე რაც დღეისთვის ვიცით. თუმცა სიტყვა „ყველაფერი“ ძალიან ვრცელია.. ასევე, გააჩნია ეს „ოდესმე“ რა დროს გულისხმობს. რა თქმა უნდა, უნდა  ვიყოთ ოპტიმისტები. მაგალითად, ათასი წლის წინ ვიცოდით თუ დღეს რა იქნებოდა? იმხელა ევოლუცია განიცადა ცივილიზაციამ. დღეს ძალიან სწრაფად ვითარდება ყველაფერი, მათ შორის ტექნოლოგიებიც, რაც კიდევ უფრო აჩქარებს სამეცნიერო მიღწევებს. ეს უკანასკნელი თავისთავად კიდევ უფრო წინ სწევს ტექნოლოგიებს. ანუ ჯაჭვური რეაქციის მსგავსია,  ერთი მეორეს ასაზრდოებს და პირიქით. ველი, რომ უფრო მეტი წინსვლა იქნება ამ მხრივ, და კიდევ უფრო დავრწმუნდებით, რომ „ყველაფერი რაც დღეს ვიცით არის მხოლოდ მიახლოება იმისა რაც ჯერ კიდევ არ ვიცით“ [„And probably everything that we know today is an approximation of something else that we do not yet know“ – Carlo Rovelli „Reality Is Not What It Seems“] .

ელენე მურვანიძის გზა საერთაშორისო კომპანიამდე 

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული ელენე მურვანიძე Microsoft-ის ტექნიკური რეკრუტერი გახდა. ელენე  Microsoft-ისთვის ინჟინრულ პოზიციებზე კადრებს შეარჩევს ევროპის, ახლო აღმოსავლეთისა და აფრიკის რეგიონებიდან. ესტონეთში, მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი კომპანიის ტალინის ოფისში მოსახვედრად თსუ კურსდამთავრებულმა სამი გასაუბრება გაიარა და ინტერვიუერებთან  პროფესიულ წარმატებებსა თუ წარუმატებლობებზე გულწრფელად ისაუბრა.

„შესაბამისი კვალიფიკაციის გარდა, ძალიან მნიშვნელოვანია ორგანიზაციულ კულტურასთან თავსებადობა. ამის დასადგენად არა მხოლოდ მაიკროსოფტში, არამედ ბევრ საერთაშორისო, განვითარებაზე ორიენტირებულ კომპანიაში რამდენიმე ასპექტს განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ. ერთ-ერთი ასეთი უნარია - გულწრფელობა, როგორც ცხოვრებისეულ,  ასევე პროფესიულ წარმატებებსა თუ  წარუმატებლობებზე საუბრის დროს. ყურადღება ექცევა იმას, თუ რამდენად შეგიძლია შენს შეცდომებზე საუბარი და იმის ახსნა, თუ როგორ იქცევი ან მოიქცევი არასდანტარტულ, შედარებით სტრესულ სიტუაციებში და რისი სწავლა შეგიძლია ამ ტიპის გამოცდილებებიდან. 
 

და ბოლოს, კიდევ ერთხელ იმის ჩვენება, თუ რამდენად ხარ სწავლასა და განვითარებაზე ორიენტირებული, რადგან ისეთ ორგანიზაციაში, როგორიცაა მაიკროსოფტი, ერთადერთი კონსტანტა - ცვლილებაა და შენ, როგორც თანამშრომელი, მუდამ ღია უნდა იყო ცვლილებებისადმი და შეგეძლოს სწრაფად ადაპტირება,“- გვეუბნება ელენე. 

Microsoft-ში გასაუბრებამდე, ელენე მურვანიძემ შესარჩევი ეტაპი გაიარა. მსოფლიოს ასობით ქვეყნიდან მრავალ კანდიდატს შორის ელენეს გასაუბრებაზე მიწვევა, თსუ კურსდამთავრებულის აზრით, წარსულში მიღებულმა სასწავლო, თუ სამუშაო გამოცდილებებმა განაპირობა. ელენე მურვანიძემ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატის საფეხური სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტზე, ფსიქოლოგიის მიმართულებით დაასრულა,  შემდეგ კი მაგისტრატურა შრომისა და ორგანიზაციის ფსიქოლოგიის  პროგრამაზე გააგრძელა. 

„სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტზე სწავლა საშუალებას მაძლევდა რამდენიმე მიმართულებით გამევლო შესავალი კურსი, რაც, ვფიქრობ, პირველი კურსის სტუდენტისთვის საკმაოდ მნიშვნელოვანია. ამგვარი მიდგომა გეხმარება უკეთ გაერკვე საკუთარ ინტერესებსა და პროფესიულ არჩევანში და ასევე გეხმარება მეორეული პროფესიის არჩევაში.
 

 ჩემ შემთხვევაში პირველი კურსისა და ზოგადი საგნების გავლის შემდეგ, გადავწყვიტე ყველა ჩემი კრედიტი ფსიქოლოგიის მიმართულებით გამომეყენებინა და ამ არჩევანით დღემდე კმაყოფილი ვარ,“- გვიყვება ელენე და იხსენებს, რომ ბაკალავრიატზე სწავლის პარალელურად, რამდენიმე ორგანიზაციაში ადამიანური რესურსების მიმართულებით სტაჟირებას გადიოდა. სამუშაო გამოცდილებამ აკადემიური ინტერესიც გაუღვივა და მაგისტრატურაც, შესაბამისად, ამ დარგში გააგრძელა.
 

„სწავლის პროცესში იყო რამდენიმე გამორჩეული ლექტორი და, შესაბამისად, ძალიან საინტერესო ლექციები. ძირითადად, ამ განსაკუთრებულობას ჩემთვის საინტერესო საგნები, ლექტორის მომზადების ხარისხი, პრაქტიკიდან მოყვანილი მაგალითები და დისკუსიის შესაძლებლობა განაპირობებდა. თუმცა, ყველაზე საინტერესო და განსაკუთრებული ის ადამიანები იყვნენ, რომლებსაც თსუ-ში შევხვდი და დღეს ჩემი საუკეთესო მეგობრები, კარგი მეგობრები თუ კარგი ნაცნობები არიან,“- იხსენებს ელენე.

ადამიანური რესურსების შერჩევის, სწავლებისა და განვითარების გამოცდილება ელენე მურვანიძემ კიდევ ერთ ცნობილ საერთაშორისო კომპანიაში გაიღრმავა. ელენე Pipedrive-ის რეკრუტერი იყო, კომპანია მსოფლიოს გარშემო არსებულ 100 000-ზე  მეტ მცირე თუ საშუალო ბიზნესს გაყიდვების პროცესის გამარტივებასა და ფინანსური სარგებლის მიღებაში კონსულტირებას უწევს. ელენეს აზრით, Microsoft-ის შესარჩევი ეტაპების გადალახვა  საერთაშორისო სამუშაო გამოცდილების  მნიშვნელოვანი დამსახურებაა.
 

„ვფიქრობ, რომ მაიკროსოფტამდე დაგროვებული საერთაშორისო გამოცდილება მსგავს სექტორში,  ყველაზე მეტად დამეხმარა იმაში, რომ განხილული ვყოფილიყავი, როგორც კანდიდატი, შერჩევის პროცესში,“- ამბობს ელენე.
 

ყველაზე მეტად მომავალის გეგმებზე საუბარი უჭირს. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მსოფლიოში ჯერ კიდევ პანდემიაა. ერთადერთი, რასაც ნათლად ხედავს და ზუსტად იცის,  ისაა, რომ მომავლის გეგმები საქართველოს უკავშირდება. მანამდე კი, უკვე ოქტომბრიდან,  ელენეს ყოველდღიურობა Microsoft-სთან ყოველდღიურ რეჟიმში გადაიკვეთება. ამბობს, რომ ეს სიახლე მის ცხოვრებას მნიშვნელოვნად შეცვლის.
 

„მოვხვდი კომპანიაში, სადაც უამრავი რამ შემიძლია ვისწავლო და ყოველდღიურად განვვითარდე, როგორც პროფესიულად, ასევე პიროვნულად. შესაბამისად, ძირითადად, ამაზე ვიქნები ორიენტირებული. მომავალაში კი ახალი უნარებითა და ცოდნით უკეთ მივხვდები რა მიმართულებით მსურს პროფესიული ცხოვრების გაგრძელება,“- გვეუბნება ელენე.

თელ-ავივის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება ქართველ დოქტორანტს - ლაშა შაყულაშვილი თელ-ავივში იდიშურ ენას შეისწავლის

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კავკასიოლოგიის მიმართულების დოქტორანტი, ლაშა შაყულაშვილი პირველი ქართველია, რომელიც ისრაელის სახელმწიფოში სწავლას იდიშის მიმართულებით გააგრძელებს. ლაშამ თელ-ავივის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება მოიპოვა, სადაც სწავლის პარალელურად საარქივო მასალებზე იმუშავებს.

“იდიშური ენა არის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ლინგვისტური მახასიათებელი მსოფლიოში მიმობნეული ებრაელების. სანამ მათ ექნებოდათ საკუთარი სახელმწიფო, საუკუნეების განმავლობაში როდესაც ევროპელი ებრაელები (აშკენაზი) ცხოვრობდნენ დევნილობაში - ყოველდღიურ ცხოვრებაში საუბრობდნენ იდიშურ ენაზე, ხოლო სინაგოგაში გამოიყენებოდა ივრითი, რომელიც იყო წმინდა ენა. იდიშური ენა წარმოადგენს რამდენიმე ენის ნაზავს და იდეალურად აღწერს იმ მიგრაციულ პროცესებს, რაც გაიარეს აშკენაზმა ებრაელებმა საუკუნეების განმავლობაში. მასში შედის სიტყვები როგორც ივრითიდან, ისე ძველი არამეულიდან, სლავური ენებიდან და გერმანულიდან“ - განმარტავს ლაშა.

იდიშური ენით ბავშვობიდან დაინტერესდა, რადგან მისი უცხო ენების პედაგოგი თბილისელი აშკენაზი ებრაელია. იხსენებს, რომ ბავშვობაში ხშირად ისმენდა მისგან სადღესაწაულო სიმღერებს იდიშურ ენაზე. ამიტომაც ეს ენა მისთვის დღესასწაულთან, მხიარულებასთან და კარგ მოგონებებთან ასოცირდება. შემდეგში იდიშური ენის შესწავლა უკვე დამოუკიდებლად, სიმღერებითა და მათი თარგმნით დაიწყო. “როდესაც თელ-ავივში გავაგზავნე საბუთები, გამოცდის წინა დღეს მოგვთხოვეს მიგვეწოდებინა სახელი, გვარი და საკონტაქტო ინფორმაციები ჩვენი იდიშის პედაგოგების. მე ძალიან გულრწფელად ჩავწერე, რომ არ მყავს პედაგოგი. თუმცა, როგორც ჩანს, სიმღერებით კარგად ავითვისე იდიშური გამოთქმები და, მიუხედავად იმისა, რომ გრამატიკულ შეცდომებს ვუშვებდი, ჩემი საუბარი მაინც მოეწონათ,”- ამბობს დოქტორანტი.

“თელ-ავივის უნივერსიტეტი ისრაელის ერთ-ერთი მთავარი მამოძრავებელი ძალაა და ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი რეპუტაციის მქონე - სწორედ იდიშური ენის პროგრამაა. სტიპენდიისათვის ძირითადად ევროპელი და ამერიკელი სტუდენტები იბრძოდნენ, რომლებსაც საკუთარ ქვეყნებში ამ ენის შესწავლის დიდი შესაძლებლობა ჰქონდათ”. სწორედ ამიტომ იყო ლაშასთვის სასიხარულო ის ფაქტი, რომ ასეთი კონკურენციის პირობებში შეძლო 6 სტიპენდიატს შორის მოხვედრა. კურსის დასრულების შემდეგ კი, როგორც თავად ამბობს, სიამაყით შეძლებს შესაბამის გრაფაში მიუთითოს დაწესებულება, სადაც იდიშური ენა შეისწავლა.

2019 წელს, ებრაული კულტურის კვლევისას აღმოაჩინა თბილისის იდიშური თეატრის აფიშები. მაშინ, როდესაც იდიშურენოვანი სპექტაკლები იმართებოდა ნიუ-იორკში, მათი ანალოგები იდგმებოდა თბილისში, კერძოდ ზუბალაშვილების სახალხო სახლში, მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში (1910-1930). “ფაქტობრივად, იდიშური დასის მემკვიდრეობა გავაცოცხლე, როდესაც მათი ერთ-ერთი პირველი სპექტაკლის „ებრაელი დედოფალი ლირის” აფიშას მივაკვლიე და ნიუ-იორკში გავგზავნე დადასტურებისათვის”. სამწუხაროდ, ბევრ დოკუმენტს ამ თემაზე - ქართულ არქივებში ვერ მიაკვლია, თუმცა ის დაზუსტებით გაიგო, რომ მე-20 საუკუნეში თბილისში არსებობდა თეატრი, სადაც სპექტაკლები იდიშურ ენაზე იმართებოდა. სწორედ ეს გახდა მისი კვლევის მთავარი თემა და თელ-ავივის უნივერსიტეტის მრავალრიცხოვან არქივებში შეეცდება მეტი ინფორმაცია მოიძიოს იმაზე, თუ როგორ ხდებოდა მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეებში დადგმული სცენარების საქართველოში გამოგზავნა და სცენამდე მიტანა. გარდა ამისა, ლაშასთვის საინტერესოა ბოლო 200 წლის განმავლობაში აშკენაზი (ევროპელი) ებრაელების მემკვიდრეობა კავკასიის რეგიონში. თვლის, რომ ეს იქნება კიდევ ერთი წინ გადაგმული ნაბიჯი საქართველოს ევროინტეგრაციისათვის. “ის ფაქტი, რომ თბილისში, ბათუმში და სოხუმში, მე-19 საუკუნის ბოლოს უფრო მეტი ევროპელი ებრაელი ცხოვრობდა, ვიდრე ქართველი ებრაელი და მათი კულტურაც ყვაოდა ამ პერიოდში, ნიშნავს, რომ საქართველო არის და იყო ევროპული ფასეულობების ქვეყანა, რომელიც კი არ სდევნიდა ებრაელებს, არამედ უქმნიდა მათ შესაბამის პირობებს საცხოვრებლად და ხელს უწყობდა განვითარებაში,”-აღნიშნავს იგი.

ლაშას სადოქტორო კვლევა სამხრეთ კავკასიაში ქართველ, ლახლუხ, ყარაიმელ და ევროპელ ებრაელთა ლინგვისტურ, პოლიტიკურ და სოციალურ მემკვიდრეობას მოიცავს, მათ შორის იდიშურ ენასაც. სურვილი აქვს, რომ თსუ გახდეს პირველი უნივერსიტეტი არა მხოლოდ რეგიონში, არამედ აღმოსავლეთ ევროპაში, სადაც აღდგება იდიშური ენის სწავლება.

არჩილ ჯავახიშვილი თსუ სამართლის ფაკულტეტის მაგისტრატურის მე-2 კურსის სტუდენტია. მან ახლახანს მოიპოვა პენსილვანიის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება და მალე სწავლას ამ­ერ­იკ­ის ერთ-ერ­თი პრეს­ტი­ჟუ­ლი უმ­აღ­ლე­სი სას­წავ­ლებ­ლის - პე­ნის (Penn University of Pensylvania) მა­გის­ტრა­ტუ­რა­ში გა­აგ­რძე­ლებს.  

როგორც თავად ამბობს, სკოლაში სწავლის პერიოდში ექიმის პროფესიაზე ფიქრობდა, რადგან ოჯახსა და ახლო წრეში ბევრი ექიმი იყო. თუმცა, მე-8 კლასში იყო, როდესაც ბათუმში გამართულ სასკოლო შეჯიბრში მიიღო მონაწილეობა სადაც იმიტირებული სასამართლო პროცესის ერთ-ერთ მხარეს წარმოადგენდა. სწორედ მაშინ გადაწყვიტა თავის მომავალ პროფესიად იურისტობა აერჩია. “სამართალი არის სფერო, რომელიც ყველაფერს მოიცავს, იგი დაკავშირებულია ყველაფერთან და შეუძლებელია ნებისმიერი სტუქტურის არსებობა მის გარეშე, სწორედ ამიტომ მაინტერესებს და ავირჩიე ეს პეოფესია,”-ამბობს იგი. 

ამჯამად კერძო სამართლის მიმართულებით სწავლობს და ამერიკაშიც ამ სპეციალობით აპირებს სწავლის გაგრძელებას. ბიზნეს სამართლის გარდა, საემიგრაციო სამართლითაც არის დაინტერესებული. “მეტი კვალიფიციური იურისტია საჭირო ამ მიმართულებით. ბევრი ადამიანი მიდის საქართველოდან, ბევრი სხვვა ქვეყნიდან ჩამოდის, ამიტომ მნიშვნელოვანია ისეთი ადამინების არსებობა, რომელიც კარგად ერკვევა და ინფორმირებულია ამ საკითხებზე და ვთვლი რომ ეს ორი პროფესია ძალიან გამომადგება.” 

არჩილი ძალიან აქტიური სტუდენტი იყო. სხვადასხვა ეტაპზე იყო სტუდენტური თვითმმართველობის ვიცე-პეზიდენტი, ახალგაზრდა დიპლომატთა გუნდისა და ინოვაციური განათლების ცენტრის წევრი, ევროპის სტუდენტთა გაერთიანებაში საქართველოს წამომადგენელი, ჩართულია სპარქსის პროექტში, რაც გულისხმობს ხარისხის უზრუნველყოფის საკითხებში სტუდენტთა ჩართულობას. თვლის, რომ თსუ და მისი იურიდიული ფაკულტეტი საუკეთესოა საქართველოში. უნივერსიტეტმა მისცა მას შესაძლებლობა მონაწილე ყოფილყო არა ერთი საინტერესო პროექტისა და დაეგროვებინა შესაბამისი ცოდნა. პირველი კურსიდანვე მონაწილეობდა სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროექტში. მოგვიანებით კი, უკვე თავად იყო ჩართული როგორც საგანმანათლებლო, ისე კულტურული და სპორტული პროექტების ორგანიზებაში. “ორგანიზატორის ამპლუაშიც ვისმენდი მონაწილეთა გამოსვლებს კონფერენციებზე, ვისმენდი თანატოლებისა და პროფესორების აზრებს, რაც გარკვეულ გამოცდილებას მმატებდა წლების განმავლობაში,”-იხსენებს იგი. 

უცხოეთში სწავლის გაგრძელებისადმი დიდმა ინტერესმა გადააწყვეტინა გაეგზავნა საბუთები ევროპისა და ამერიკის სხვადასხვა წამყვან უნივერსიტეტებში. 12 მათგანიდან მიიღო თანხმობა, თუმცა არჩევანი პენსილვანიის სახელმწიფო უნივერსტეტზე შეაჩერა. “მომეწონა ამ უნივერსიტეტის ისტორია, პროგრამები და მიდგომები სართაშორისო სტუდენტებთან. რა თქმა უნდა, არჩევანზე გავლენა დაფინანსების საკითხმაც მოახდინა. პენსილვანიის უნივერსიტეტმა სრულად დაფარავს ერთი წლის ხარჯებს” 

“პენსილვანიაში მიღებული ცოდნა პირველ რიგში პრაკტიკული კუთხით იქნება ძალიან მრავალფეროვანი რადგან იქ სწავლა პრაქტიკაზეა  ორიენტირებული, გამოცდილების მიღებაზე.  თსუ-ში უფრო თეორიულ ცოდნას ვიღებთ შესაბამისად  პრაკტიკული ცოდნა  ძალიან დამეხმარება მომოვალში. კერძო სამართლის გარდა შევისწავლით ამერიკის სამართალსაც, რაც შესაძლებლობას მომცემს შევადარო და განვასხვავო ქართული და მაერიკული სამართლის სისტემა,”-აღნიშნავს თსუ კურსდამთავრებული. 

გადაწყვეტილი აქვს, რომ მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ დოქტორანტურაზე განაგრძობს სწავლას პენსილვანიის უნივერსიტეტში. “პედაგოგიური საქმიანობითაც ვარ დაინტერესებული, რამდენად გამოვა ამერიკაში თუ საქართველოში ეს უკვე მეორე საკითხია. დოქტორანტურაში ჩაბარების მომენტიდან მაქსიმალურად  შევეცდები რომ  ჩემი თავი ამ მიმართულებითაც დავტვირთო. თუმცა, პედაგოგიურ საქმიანობასთან ერთად პრაქტიკული კუთხით მინდა ვიყო ჩართული სამართლის სფეროში და პრაქტიკოსი იურისტი ვიყო,”-ამბობს არჩილი. 

ამჟამად მუშაობს ისეთ პრობლემურ თემაზე, როგორიცაა ცხოველთა სამართალი. აღნიშნავს, რომ ამ კუთხით ქართული სმაართალი საგრძნობლად ჩამორჩება სხვა ქვეყნებს და თითქმის არ მოიპოვება ინფორმაცია ამ საკითხებზე. “ვის უნდა მოვთხოვოთ ზიანის ანაზღაურება თუ ქუჩაში მაწანწალა ძაღლი მოგვაყენებს რაიმე ზიანს? არ გვაქვს უნფორმაცია თუ ვის უნდა მივმართოთ ასეთ დროს. ჩემს სამაგისტრო ნაშრომში უნდა ვიმსჯელო საქართველოში როგორ ვაწესრიგებთ ამ შემთხვევებს, რა შეგვიძლია ვისესხოთ და გამოვიყენით ევროპული პრაქტიკიდან” 

დამწყებ იურისტებს ურჩევს, რომ დასახული მიზნებისთვის სწავლის პირველ ეტაპებზევე დაიწყონ მუშაობა და იყვნენ მაქსიმალურად აქტიური სტუდენტები, თეორიულ ცოდნასთან ერთად პრაქტიკული გამოცდილებაც დააგროვონ. 

ანი ნაჩხატაშვილი 2011-2015 წლებში სწავლობდა თსუ იურიდიული ფაკულტეტის ბაკალავრიატის საგანმანათლებლო პროგრამაზე - სამართალი, რომელიც წარჩინებით დაასრულა.
2013-2014 სასწავლო წელს, გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში, სწავლობდა ვილნიუსის უნივერსიტეტში (ლიეტუვა), სადაც ასევე გაიარა სტაჟირება საქართველოს საკონსულოში. იყო პრეზიდენტისა და თსუ რექტორის სტიპენდიანტი, დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის სტაჟიორი.
2015-2017 წლებში სწავლა გააგრძელა თსუ იურიდიული ფაკულტეტის მაგისტრატურის პროგრამაზე საჯარო სამართლის მიმართულებით, რომელიც ასევე წარჩინებით დაასრულა.
მაგისტრატურაში, ერთი სემესტრი, ერაზმუს+ პროგრამით სწავლობდა ლა კორუნიას უნივერსიტეტში (ესპანეთი).
2016-2018 წლებში მუშაობდა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს იურიდიულ დეპარტამენტში, სამართალშემოქმედების სამმართველოში მთავარ სპეციალისტად. 2017 წლიდან სწავლობს თსუ იურიდიული ფაკულტეტის დოქტორანტურაში. 
2018 წელს მოიპოვა საერთაშორისო პროგრამა ერასმუს+ მიერ დაფინანსებული ერთობლივი სამაგისტრო პროგრამის „საპარლამენტო პროცედურები და სამართალშემოქმედება“ (Parliamentary Procedures and Legislative Drafting - EUPADRA) სტიპენდია. სწავლის დასრულების შემდგომ მიიღო სამი უნივერსიტეტის - ლუის გუიდო კარლის (LUISS Guido Carli - იტალია), მადრიდის კომპლუტენსე უნივერსიტეტის (Universidad Complutense de Madrid - ესპანეთი) და ლონდონის უნივერსიტეტის (University of London - დიდი ბრიტანეთი) - დიპლომი.
2020 წელს, მაგისტრატურაში სწავლისას, გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში (FAO - რომი, იტალია) წარმატებით გაიარა 11-თვიანი ანაზღაურებადი სტაჟირება. 2021 წლიდან მუშაობს გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში ახალ პოზიციაზე - ხმელთაშუა ზღვის თევზჭერის გენერალური კომისიის თანამშრომლად (GFCM), გლობალური გარემოსდაცვითი ფონდის შავი ზღვის პროექტის ფარგლებში სახელმწიფოსთან კომუნიკაციების სპეციალისტად (GEF).

თსუ კურსდამთავრებული სოფო შინჯიკაშვილი პრაღაში, ევროპაში Microsoft-ის ყველაზე დიდ დეველოპერულ ცენტრში მუშაობს. იქ დასაქმებულ 48-მდე სხვადასხვა ქვეყნის ასობით თანამშრომელს შორის სოფო ერთადერთი ქართველია. მან თსუ-ს ზუსტ და საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის ინფორმატიკის ფრანგულ-ქართული საბაკალავრო პროგრამა დაამთავრა.

მომავალში ძალიან უნდა ქართული ენის ავტომატური თარგმნის სისტემის შექმნაში მიიღოს მონაწილეობა. თან, კადრებად წარმოიდგენს, როგორ აკეთებს ავტომატური მთარგმნელის პრეზენტაციას სოხუმში, ილია ვეკუას სახელობის საერთაშორისო კონფერენციაზე.

„პროფესიის არჩევა მისტიურად მოხდა“, - იხსენებს სოფო, - „თავიდან საერთოდ სხვა მხარეს, საერთაშორისო ურთიერთობებზე ვაპირებდი ჩაბარებას. ამ იდეით დავიწყე აბიტურიენტობაც. სასულიერო გიმნაზია დავამთავრე, სადაც მათემატიკის შესანიშნავი მასწავლებლები მყავდა. გადამწყვეტი როლი მათ შორის ერთ-ერთმა ითამაშა, რომელმაც აბიტურიენტობისას სულ სხვა თვალით დამანახა ის შესაძლებლობები, რასაც მათემატიკა გაძლევს და უკვე წლის ბოლოს ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ჰუმანიტარობას ვერ შევძლებდი. მალევე, არჩევანი იმ დარგზე შევაჩერე, სადაც მათემატიკა ერწყმის კრეატივს და გაძლევს უდიდეს შესაძლებლობებს, არ გაქცევს ჩარჩოებში და არ აქვს “დრესკოდი”. უნივერსტეტზე ბევრი არც მიფიქრია. თსუ იმ ღირებულებებს შორის ერთ-ერთია, რომლებითაც ვამაყობ როგორც ქართველი და სტატუსი “თსუელი” პატივით მოვირგე“, - ამბობს სოფო.

Microsoft-მდე, როგორც იხსენებს, რთული გზა გაიარა. კონკურენცია, გათენებული ღამეები, შფოთვა - ასე იხსენებს სწავლის პერიოდს.

„არ იყო ადვილი ჩემთვის იმ ძალიან მაგარ და ნიჭიერ ბავშვებთან ერთად სწავლა, რომლებიც თსუ-ს ზუსტ და საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტს ასე მრავლად ჰყავს. მათთან ერთად სწავლის პროცესი ორმაგად სასიამოვნოა. ჩემთვის განსაკუთრებული ადგილი უკავიათ იმ პროფესორ-მასწავლებლებსაც, რომლებიც როგორც ქართული, ასევე ფრანგული პროგრამის ფარგლებში მასწავლიდნენ. უდიდესი მადლობა მათ. მოკლედ რომ შევაფასო - სტუდენტობის წლები არ იყო მარტივი. ღელვა, შფოთვა და გათენებული ღამეები იყო უმეტესად. თუმცა, ჩემი აზრით, სწორედ ასე ხდება ყველაზე დიდი გარდატეხები,“ - გვეუბნება სოფო.

მისი აზრით, ინფორმატიკა და კომპიუტერული მეცნიერებები ისეთი დარგია, რომელსაც შემოქმედებით საქმიანობად უნდა აღიქვამდე და არა მხოლოდ კარგი შემოსავლის წყაროდ.

„უნდა ცდილობდე სულ თვითგანვითარებას და გაურბოდე კომფორტის ზონებს. უნდა შეიქმნა სამუშაო გარემო, სადაც ყოველი დღე გამოწვევაა, სადაც ნებისმიერ დროს შეიძლება დიდ სირთულეს წააწყდე და შემდეგ დაიღალო გადაჭრის გზების ძიებაში. აი რომ იპოვნი, იქ დგება „ბედნიერების მომენტი“, - ამბობს სოფო.

სოფოს ერთ-ერთი „ბედნიერების მომენტი” Microsoft-ის კომპანიაში მუშაობის შემოთავაზებას უკავშირდება.

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ სოფო და თავისი მეგობრები თავისუფალ დროს სხვადასხვა ამოცანის ამოხსნაზე მეცადინეობდნენ. პარალელურად, რამდენიმე უცხოურ კომპანიაში განაცხადების გაკეთებაც დაიწყეს. ჰქონდათ გასაუბრებები. ეს ყველაფერი, საბოლოოდ, Microsoft-ის შემოთავაზებით დამთავრდა და ახალი ეტაპიც დაიწყო:

„ელექტრონული წერილი რომ მივიღე, რითაც საბოლოო გადაწყვეტილებას მატყობინებდნენ, კითხვა არ დამიწყია, უბრალოდ თვალით ვეძებდი სიტყვებს “გილოცავთ” ან “სამწუხაროდ”. “გილოცავთ” ვიპოვე. მეტი არც არაფერი წამიკითხავს იმ ეტაპზე.

Microsoft-ში შერჩევის პროცესში შედიოდა რამდენიმე გასაუბრება ინტერნეტით, ბოლო სამი კი - ოფისში, პრაღაში. ეს ძალიან შთამბეჭდავი დღე იყო ჩემთვის. მახსოვს, რამდენიმე დღით ადრე, ღამით, უკვე ვეღარ ვიძინებდი, როგორც კი ჩამეძინებოდა, მესიზმრებოდა რომელიმე ალგორითმი, რაც ჯერ არ მქონდა გარჩეული და მეღვიძებოდა, რომ დრო არ დამეკარგა. ყველა გასაუბრება უზომოდ საინტერესო იყო, სავსე ტექნიკური კითხვებითა და დავალებებით. თუმცა, მათთან ერთად იყო ისეთი კითხვებიც, რომლებსაც სწორი პასუხი არ აქვს, რომლებიც უბრალოდ გეკითხება შენს აზრს ამა თუ იმ კონცეფციასთან დაკავშირებით. ალბათ ამითაცაა Microsoft -ი გამორჩეული, რომ თითოეული თანამშრომელის აზრს აფასებს და ინდივიდუალურად ეპყრობა მათ.

მარტივი არ იყო, დიდი ენერგია და ემოცია დავხარჯე, მაგრამ რადგან მე შევძელი, სხვაც შეძლებს. აქ ორმოცამდე განსხვავებული ეროვნების ადამიანი მუშაობს და ჩემთვის დიდი პატივია ვიყო პირველი ქართველი მათ რიგებში. პრაღაში ჩემს ქმართან ერთად გადმოვედი საცხოვრებლად, ისიც ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში საქმიანობს. ეს ქალაქი ძალიან მოგვწონს თავის დიდი კულტურული ჩარჩოებითა და უნიკალური დეტალებით. ვცდილობთ ენის სწავლასა და ადგილობრივი ცხოვრების რიტმში ჩაჯდომას,“ - სოფო მომავლის გეგმებზე გვესაუბრება და რამდენიმე რჩევას აძლევს აბიტურიენტებსა და სტუდენტებს. თან, ცნობილი ფიზიკოსისა და ნობელის პრემიის ლაურეატის, ნისლ ბორის თსუ ფიზიკის აუდიტორიაზე გაკეთებული წარწერა ახსენდება.

„ორ რამეს ვურჩევ ყველას,“ - ამბობს სოფო - „პირველი, დაისახონ მიზნები, საკუთარი მიზნები და არა ისინი, რომლებიც გავრცელებულია. ოღონდ ჯერ სურვილსა და მიზანს შორის განსხვავება გაითავისონ. არ მიაქციონ ყურადღება ფრაზებს “ეგრე მარტივი ხომ არაა?!”, “რამე უფრო გოგოს შესაფერისი რომ გეცადა?!”და ა.შ. ასეთი ფრაზების დროს სულ მახსენდება ხოლმე ნისლ ბორის გაკეთებული წარწერა თსუ-ს ფიზიკის აუდიტორიაზე “წინააღმდეგობა არ არის უარყოფა, ის მხოლოდ დამატებაა”; მეორეც - ისწავლეთ. ისწავლეთ სულ, გამუდმებით. ჩვენს პროფესიაში არ აქვს მნიშვნელობა რამდენ დიპლომს აიღებთ, მაინც გამუდმებით უნდა ისწავლოთ იმისთვის, რომ იმ დინამიკას აჰყვეთ, რაც აქ ტრიალებს. ასევე გირჩევდით, რაღაც ეტაპზე ნუ იტყვით, რომ აი, მორჩა “შევდექი” და ახლა დროა “დავისვენო”, როგორც კი ამას იზამთ, რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი დამთავრდება.

მომავალში მინდა Microsoft -თან ერთად, დიდი საქმეები ვაკეთო. განვვითარდე და ბევრი ვისწავლო, აქ იმდენ ვირტუოზ პროფესიონალთან ერთად მიწევს მუშაობა რომ, ვფიქრობ, იდეალური ადგილია ამისთვის. როცა მომავალზე ვფიქრობ, ცხადად ვხედავ ქართული ენის ავტომატური თარგმნის სისტემას, სადაც დიდი იმედი მაქვს ჩემი წვლილიც იქნება. მინდა ქართული ენა ავტომატურად თარგმნადი იყოს. ვფიქრობ, ეს საციცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ჩვენი უნიკალური ენისთვის. ასევე გეგმას ვერ დავარქმევ, მაგრამ კადრად წარმოვიდგენ ხოლმე ამ ავტომატური მთარგმნელის პრეზენტაციას როგორ ვაკეთებთ სოხუმში, რომელიმე ღონისძიებაზე, ვთქვათ ილია ვეკუას სახელობის საერთაშორისო კონფერენციაზე, ის ხომ აფხაზეთიდან იყო.

ბოლოს მინდა მადლობა გადავუხადო თსუ-ს იმისთვის, რაც მომცა მე და კიდევ უამრავ ადამიანს. აქვე განსაკუთრებული მადლობა არჩილ ელიზბარაშვილსა და რამაზ ბოჭორიშვილს,“ - ამბობს სოფო.

„ჩვენი ცოდნა მხოლოდ ჩვენი საკუთრება არაა“ თსუ სტუდენტის გზა ნორვეგიულ უნივერსიტეტამდე
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული გიორგი ჭეიშვილი ამჟამად ბერგენის (ნორვეგია) უნივერსიტეტის სოციალური ანთროპოლოგიის დეპარტამენტის დოქტორანტია. გარდა იმისა, რომ აქტიურად არის ჩართული სასწავლო და სამეცნიერო საქმიანობაში,  ამავე დროს ყველა ღონეს ხმარობს თავისი მშობლიური უნივერსიტეტის  ინტერნაციონალიზაციისთვის.
 

თსუ მეცნიერი ანტარქტიდის კვლევით ცენტრში
ახალგაზრდა მეცნიერმა, თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის უფროს მეცნიერ-თანამშრომელმა, გეოგრაფიის დოქტორმა, ლევან ტიელიძემ ანტარქტიკის კვლევითი ცენტრის და ველინგტონის ვიქტორიას უნივერსიტეტის (ახალი ზელანდია) სადოქტორო პროგრამაზე სწავლის სრული 100% - იანი დაფინანსება მოიპოვა. პირველი ქართველი დოქტორანტია, რომელიც ახალ ზელანდიაში, ველინგტონის ვიქტორიას უნივერსიტეტში ისწავლის. დაფინანსება მოიცავს ყოველთვიურ სტიპენდიას, სწავლის საფასურს, საველე კვლევებს,  სამეცნიერო ვიზიტებს მსოფლიოს სხვადასხვა უნივერსიტეტებში და სხვა აქტივობებს. 

გიორგი ჯავრიშვილი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულია. გიორგიმ თსუ-სა და პეკინის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტს (Beijing Institute of Technology) შორის არსებული ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ სამაგისტრო საგრანტო გაცვლით კონკურსში გაიმარჯვა. დღეს გიორგი ქალაქ შენჯენში, კომპანია CyberVein – ში მუშაობს და აქტიურად მონაწილეობს ერთ-ერთ ინოვაციურ პროექტში, რომელსაც აქვს ამბიცია, უახლოეს პერიოდში დიდი მოცულობის მონაცემების შენახვის მხრივ სერიოზულად შეცვალოს მსოფლიოს სურათი.

ანი დადიანი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებული, 24 წლის, რომელმაც საფრანგეთისა და საქართველოს მთავრობის სტიპენდიები მოიპოვა და სწავლა სორბონას უნივერსიტეტში განაგრძო, ამჟამად პარიზში ევროპულ საქმეთა ოფიცრად მუშაობს და ევროკავშირის ახალგაზრდული პოლიტიკის აღსრულებას ემსახურება.

გიორგი მეგრელი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებულია. იგი Google-ს ლონდონის ოფისში დასაქმდა. გიორგიმ Google-ს რეკრუტერთან რვა 45 წუთიანი გასაუბრების, ტექნიკური კითხვებისა და პროგრამული კოდების წერის შემდეგ, დაახლოებით ათ დღეში კომპანიიდან დადებითი პასუხი მიიღო.

გზა თბილისიდან ბრისტოლის უნივერსიტეტამდე

დიდი ბრიტანეთის მთავრობის გლობალური პროგრამის, Chevening-ის ერთ-ერთი პრესტიჟული სტიპენდიის გამარჯვებული თსუ სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებული გვანცა სივსივაძე გახდა. გვანცა თსუ-ში სახელმწიფო მართვის და საჯარო პოლიტიკის მიმართულებაზე სწავლობდა. სტიპენდიის მიღების შემდეგ, გარემოსდაცვითი პოლიტიკისა და მართვის სამაგისტრო პროგრამაზე ბრისტოლის უნივერსიტეტში განაგრძო სწავლა. თებერვლიდან კი ბრისტოლის მერიაში, მდგრადი განვითარების გუნდში, კლიმატის ცვლილების მიმართულებით გაივლის სტაჟირებას.