ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტი
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი
სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტი
ფსიქოლოგიისა და განათლების მეცნიერებათა ფაკულტეტი
ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი
მედიცინის ფაკულტეტი
იურიდიული ფაკულტეტი
თამარ დადიანი
აშშ-ს მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარების ისტორია და საინტერესო დოკუმენტური ფაქტები საქართველოსა და ამერიკის დიპლომატიური ურთიერთობის პირველი ნაბიჯების ჭრილში — სწორედ ამ ინფორმაციას მოიცავდა ვრცლად პროფესორ რუსუდან დაუშვილის მოხსენება, რომელიც მან ამერიკისმცოდნეობის 23-ე ყოველწლიური საერთაშორისო კონფერენციაზე წარმოადგინა. კონფერენცია საქართველოსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 30-ე წლისთავს მიეძღვნა, რომელიც თსუ ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტისა და ამერიკის შესწავლის საქართველოს ასოციაციის ორგანიზებით გაიმართა.
საქართველო და ამერიკის შეერთებული შტატების ორმხრივი ურთიერთობების დაწყების თარიღად 1991 წლის 25 დეკემბერი შეიძლება მივიჩნიოთ, როდესაც ამერიკის შეერთებული შტატების მაშინდელმა პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა (უფროსმა) ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების, მათ შორის, საქართველოს დამოუკიდებლობის ცნობის შესახებ გადაწყვეტილება გამოაცხადა. მალე ამას მოჰყვა დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება. აშშ-ში საქართველოს საელჩომ 1993 წლის აგვისტოდან დაიწყო ფუნქციონირება. ამ პერიოდიდან იწყება ორმხრივი ურთიერთობების ნაბიჯ-ნაბიჯ შენება.
ორსაუკუნოვანი ბრძოლისა და მცდელობის შედეგი
რა იყო მანამდე? რა ფაქტებს ინახავს ისტორია? პროფესორმა რუსუდან დაუშვილმა ვრცელი მიმოხილვა შემოგვთავაზა: „ამერიკა ცდილობდა არ ეღიარებინა „დე ფაქტო“ მთავრობა, სანამ ნათელი არ გახდებოდა, რომ ეს ხელს არ შეუწყობდა რუსეთის დაშლას ან სამოქალაქო ომს. 1918-1919 წლებში ანტანტამ არ აღიარა დამოუკიდებელი საქართველო. არც ამერიკას გამოუხატავს თავისი პოზიცია საქართველოს დამოუკიდებლობის მიმართ. ამერიკა ცნობდა რუსეთის მიერ დაპყრობილი პოლონეთის, ფინეთის და სომხეთის დამოუკიდებლობას, საქართველოს კი რუსეთთან ნებაყოფილობით შეერთებულ ქვეყნად თვლიდა. პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონის „14 პუნქტის“ (რომელიც ამერიკის საგარეო პოლიტიკასა და საერთაშორისო ურთიერთობებს განსაზღვრავდა) მე-6 პუნქტი კავკასიას შეეხებოდა და მას განიხილავდა, როგორც თურქეთის პრობლემების ნაწილს. რუსეთისაგან ეს გამოცალკევება კავკასიისათვის დიდი მხარდაჭერა იყო, რადგან ინგლისი და საფრანგეთი მას რუსეთის ნაწილად მიიჩნევდნენ.
1919 წლის ზაფხულში ინგლისის ჯარმა დატოვა საქართველო და აზერბაიჯანი. ინგლის-საფრანგეთმა ამერიკას სომხეთზე მანდატის აღება შესთავაზა. პრეზიდენტის საგარეო პოლიტიკის წინააღმდეგ კონგრესსა და სენატში შექმნილი „იზოლაციონისტთა“ მძლავრი ოპოზიცია სენატორ ჰენრი ქებოტ ლოჯის მეთაურობით თვლიდა, რომ ამერიკას კავკასიაში მარტო სომხეთზე უნდა აეღო მანდატი, ამისათვის კი 20.000-იანი კორპუსიც საკმარისი იქნებოდა. ოპოზიციის წინააღმდეგ არგუმენტების მოსაპოვებლად პრეზიდენტმა ვილსონმა ახლო აღმოსავლეთსა და კავკასიაში ჯეიმს ჰარბორდის სამხედრო მისია და სადაზვერვო ექსპედიცია – კინგ-კრეინის კომისია გაგზავნა. გენერალი ჯეიმს ჰარბორდი თანმხლებ პირებთან ერთად 1919 წლის 2 მაისს ეწვია საქართველოს. ვილსონისადმი წარდგენილ მოხსენებაში ჰარბორდი წერდა, რომ საქართველოს მოსახლეობა თანახმაა სამანდატოდ თავისი სახელმწიფო ამერიკას გადასცეს. მისი 27 არგუმენტიდან 14 დადებითი იყო, 13 – უარყოფითი. ამით აირიდა მხცოვანმა გენერალმა პასუხისმგებლობა.
ქართველებმა ადრევე შეაფასეს ამერიკის მნიშვნელობა. პრესა ცდილობდა ქართული საზოგადოებრივი აზრის ამერიკის სასარგებლოდ წარმართვას. დიპლომატები პარიზში შეხვდნენ ვილსონის უახლოეს მეგობარსა და მრჩეველს, პოლკოვნიკ ჰაუზს, სტამბოლში — კინგსა და კრეინს. მათი ცნობით, ქართველ პოლიტიკოსთა დიდ ნაწილს მეურვედ სწორედ ამერიკა სურდა“, — აღნიშნა რუსუდან დაუშვილმა, რომელიც კვლევების მიმდინარეობისას საინტერესო ფაქტებს წააწყდა: „1920 წლის შემოდგომაზე ამერიკაში გაგზავნილმა წარმომადგენელმა გაარკვია, რომ რუსეთიდან გამოყოფილი სახელმწიფოების მიმართ ამერიკა უარყოფითად იყო განწყობილი პოლონეთის, ფინეთისა და ბალტიის სახელმწიფოთა გარდა. მოგვიანებით, საპრეზიდენტო არჩევნებთან დაკავშირებით, ვითარება შეიცვალა და 1920 წლის დეკემბრის ბოლოს თბილისში ჩამოსულმა ამერიკის ახალმა კონსულმა დულითლიმ გაზეთ „საქართველოს“ კორესპონდენტთან საუბარში იმედი გამოთქვა, რომ ამერიკის ახალი მთავრობის პოზიცია საქართველოსათვის უფრო მისაღები იქნებოდა და სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობებიც დამყარდებოდა. მიუხედავად ამისა, 1921 წლის 27 იანვარს, პარიზის კონფერენციაზე შეერთებულმა შტატებმა უარი თქვა საქართველოს, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის აღიარებაზე. გაერთიანებული უზენაესი საბჭოს წევრმა 4 ქვეყანამ (საფრანგეთი, ბრიტანეთი, იაპონია, იტალია) კი განაცხადა, რომ საქართველოს დამოუკიდებელ ქვეყნად არსებობის უფლება ჰქონდა“, — განაცხადა რუსუდან დაუშვილმა, რომელმაც თავის გამოსვლაში აშშ-ს პოზიციასაც გაუსვა ხაზი, რომელიც რუსეთის მიერ კავკასიის ანექსიას ეხებოდა. ამერიკამ რუსეთის მიერ კავკასიის ანექსია მხოლოდ დაგმო.
„მიუხედავად შეერთებული შტატების უარყოფითი პოზიციისა რუსეთის დანაწილებისა და რუსეთისგან გამოყოფილი ერების მიმართ, ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ლტოლვილთა დახმარებას ოკუპაციის პირველ წელს. 1921 წლის შემოდგომაზე, საქართველოს მთავრობის მიერ ვაშინგტონში გაგზავნილი ილია გოლდმანის ვიზიტს ქართველ ლტოლვილთა მიმართ ამერიკელთა დახმარება მოჰყვა. ბოლშევიკურ რეჟიმს გაქცეული მრავალი ქართველი თავს თურქეთს აფარებდა. სამოქალაქო ომის ალში გახვეულ სტამბოლში კი მათ აღარ დაედგომებოდათ. სტამბოლში მყოფი 400 ქართველის დახმარება „ერთა ლიგის ლტოლვილთა დამხმარე ამერიკულმა კომიტეტმა“ ითავა. 1921 წლის ბოლოს საქართველოს საელჩომ სამოქალაქო ომის ალში გახვეული სტამბოლიდან ევროპაში ლტოლვილთა გაყვანა სწორედ მისი საშუალებით დაიწყო, რომელმაც ევაკუაციის ხარჯების ნაწილი გაიღო. ევროპის ქვეყნებში ლტოლვილთა დასაქმება კონტრაქტებით კი „შრომის საერთაშორისო ბიურომ“ მოაგვარა. ამერიკულ კომიტეტს საქართველოს დელეგაციამ 1925 წელსაც მიმართა 1924 წლის აგვისტოს აჯანყების დამარცხების შემდეგ სტამბოლში დარჩენილ ქართველთა გასაყვანად. ამჯერადაც, ამერიკული კომიტეტის დახმარებით, სტამბოლიდან საფრანგეთში კიდევ ერთი დიდი ჯგუფი გაიყვანეს. 1920-იან წლებში უკვე ოკუპირებული საქართველოს საკითხი ემიგრირებული მთავრობისა, ქართველ ემიგრანტთა ძალისხმევით, აქტიურად განიხილებოდა სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების, კონგრესებისა და კონფერენციების სხდომებზე. მათში ამერიკის წარმომადგენლებიც მონაწილეობდნენ და საქართველოს დახმარებას უწევდნენ. მათი რეზოლუციები საქართველოს საერთაშორისო იურიდიულ სუბიექტად ტოვებდნენ, მაგრამ ოკუპანტთაგან თავის დახსნაში ვერ შველოდნენ“, — განაცხადა რუსუდან დაუშვილმა, რომელმაც ვრცლად ისაუბრა მორგანების ბანკის ფინანსისტზე — ვასილ დუმბაძეზე, რომელმაც დიდი ამაგი დასდო ქართულ-ამერიკული ურთიერთობების განვითარებას. სწორედ მისი დამსახურებით მოხდა ამერიკის ადმინისტრაციის დამოკიდებულების შეცვლა საქართველოს მიმართ, საქართველოს ოკუპაციის საკითხის წინ წამოწევა და ამერიკის მმართველი წრეების ყურადღების მიპყრობა კავკასიისა და საქართველოს საკითხებისადმი. ამ დამსახურებებისთვის საქართველოს ლტოლვილმა მთავრობამ დუმბაძე ამერიკაში თავის წარმომადგენლად დანიშნა.
„1926 წელს დუმბაძის თაოსნობით სენატორ ჰენრი ვილსონის თავმჯდომარეობით დაარსდა „ამერიკული საზოგადოება კავკასიისათვის“, რომლის მიზანიც ამერიკის საზოგადოებისთვის კავკასიის რესპუბლიკების გაცნობა იყო. მის მიერ მიწვეულმა განთქმულ იურისტთა კომისიამ შეისწავლა და დაადასტურა საქართველოს დამოუკიდებლობის უცილობელი უფლება. ამ ორგანიზაციის მცდელობით, ამერიკის კონგრესში, საქართველოს საკითხის რამდენჯერმე განხილვა მოეწყო. 1926 წლის 10-11 მარტს ამერიკის შეერთებული შტატების წარმომადგენელთა პალატასა და სენატში (ვირჯინიის დეპუტატმა სემუელ კოპლენდმა და სენატორმა რობერტ ვალტონ-მურმა) ერთდროულად შეიტანეს წინადადება საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლის დანიშვნაზე, ხოლო ვასილ დუმბაძემ აშშ-ს კონგრესის საგარეო საქმეთა კომიტეტში საქართველოს საერთაშორისო უფლებების და დამოუკიდებლობის საკითხი დააყენა, თუმცა გადაწყვეტილება ვერ იქნა მიღებული“, — აღნიშნა რუსუდან დაუშვილმა, რომელმაც საინტერესოდ ისაუბრა ვასილ დუმბაძის მოღვაწეობასა და მრავალგზის მცდელობაზე — ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობას დაეგმო რუსეთის უკანონო მოქმედება და თანადგომა გამოეხატა ანექსირებული საქართველოსთვის.
პროფესორმა მოხსენებაში ისაუბრა აგრეთვე საბჭოთა საქართველოსა და აშშ-ს შორის განვითარებულ ურთიერთობებზე და მთელი ამ ისტორიის, ორსაუკუნოვანი ბრძოლისა და მცდელობის შედეგზე — 1991 წელს ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა ცნო რეფერენდუმის შედეგები და საქართველოს დამოუკიდებლობა აღიარა. ხოლო 1992 წლის 23 აპრილს, სამხედრო გადატრიალების მიუხედავად, საქართველოსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა დამყარდა.
საინტერესო ფაქტები არგენტინაში ქართული დიასპორის გაჩენის ისტორიიდან
ფილოლოგიის დოქტორმა მარიამ მარჯანიშვილმა კონფერენციაზე საინტერესო ნაშრომი — „არგენტინაში ქართული დიასპორის გაჩენის ისტორიიდან“ წარმოადგინა, რომელიც გასული საუკუნის 50-იან წლებში სამხრეთ ამერიკაში ქართველი ემიგრანტების ცხოვრებასა და მოღვაწეობაზე მოგვითხრობდა.
„ყველა სახელმწიფოთა შორის, მთელ მსოფლიოში, არგენტინა იყო ის პირველი ქვეყანა, რომელმაც საქართველოს უძველესი სახელმწიფოს აღდგენა დაადასტურა და იურიდიულად ცნო მისი დამოუკიდებლობა 1919 წელს. საქართველოს არ დავიწყებია და არც დაივიწყებს ამ მოვლენას. მტრის ძალადობის შედეგად ევროპიდან გახიზნულ ქართულ პოლიტიკურ ემიგრაციას პირველმა არგენტინამ გაუღო კარი და თავშესაფარი მისცა. იმ დროისათვის ქართული დიასპორა სარგებლობდა ქვეყანაში დამკვიდრებული სამართლიანობით, რომელიც დიდი არგენტინის შემქმნელმა და ხელმძღვანელმა, პრეზიდენტმა ხუან პერონმა და მისმა მეუღლემ ევა პერონმა დააწესეს და განახორციელეს.
1950 წლის 29 ოქტომბერს ვილა ბალესტერში ჩატარებულ ქართველთა კრებაზე ჩამოყალიბდა „არგენტინაში მყოფ ქართველთა საზოგადოება — „წმინდა გიორგი“, რომლის თავმჯდომარედ ვიქტორ ნოზაძე აირჩიეს, საპატიო თავმჯდომარედ კი — აკაკი პაპავა“, — განაცხადა მარიამ მარჯანიშვილმა, რომელმაც მსმენელს ვრცლად უამბო სათვისტომოს საქმიანობის პირველ ნაბიჯებზე — ჟურნალ „მამულის“ დაარსებაზე. „ჟურნალი ამერიკის კონტინენტზე პირველი ქართული ბეჭდური ორგანო გახლდათ მშობლიური ისტორიის, მწერლობისა და კულტურის შესახებ. ჟურნალს რედაქტორობდა ცნობილი მეცნიერი ვიქტორ ნოზაძე. ჟურნალი „მამული“ ანტიკომუნისტური ხასიათის გამოცემა იყო. იგი ახალ სიტყვას წარმოადგენდა ქართული ემიგრანტული ჟურნალისტიკის ისტორიაში“, — აღნიშნა მარიამ მარჯანიშვილმა, რომელმაც არგენტინის ქართული სათვისტომოს მიერ ხშირად მოწყობილ კულტურულ ღონისძიებებზე და ეროვნულ დღესასწაულებზეც ისაუბრა. მოხსენებაში აგრეთვე გაჟღერდა ინფორმაცია ჟურნალ „მამულის“ გარდა არგენტინაში 1952 წელს ერთჯერადად გამოცემულ საგანგებო რვეულზე — „სახალხო საქმე“. როგორც მარიამ მარჯანიშვილი აღნიშნავს: „მის ფურცლებზე გამოქვეყნებული პუბლიკაციები ქართული პოლიტიკური ემიგრაციის ისტორიის შესწავლისათვის უდაოდ საუკეთესო კვლევით მასალებს წარმოადგენს. საერთოდ, სამხრეთ ამერიკაში გამოსულმა პერიოდიკამ — ჟურნალ „მამულმა“ და საგანგებო რვეულმა — „სახალხო საქმემ“ ქართულ პოლიტიკურ ემიგრანტთა საზოგადოებრივ და კულტურულ ცხოვრებაში დიდი როლი შეასრულა.“
მომხსენებელმა არგენტინაში ემიგრანტ თამარ პაპავას მოღვაწეობაზეც ისაუბრა, რომელმაც არგენტინაში 1951 წელს პირველი ქართული წიგნი გამოსცა — „დიდი სახეები პატარა ჩარჩოებში“, რომელშიც შესული იყო ისტორიული ნარკვევები დარეჯან დედოფლის, იმერეთის დედოფალ მარიამისა და „დედოფალი სოფიოს“ შესახებ.
მარიამ მარჯანიშვილმა ვრცლად ისაუბრა ბუენოს-აირესში ქართული სათვისტომოს საპატიო თავმჯდომარის, ჟურნალ „მამულის“ აქტიური კორესპონდენტის, საგანგებო რვეულის „სახალხო საქმის“ რედაქტორისა და არგენტინაში გამოსული წიგნების ავტორის აკაკი პაპავას მოღვაწეობაზე, რომელსაც მჭიდრო კავშირი ჰქონდა დამოუკიდებელი საქართველოს ყოფილ მთავრობასთან, რომლის წარმომადგენელი თავად იყო არგენტინაში. „ბუენოს-აირესში იგი დაუკავშირდა ე.წ. „სატელიტების“ განმათავისუფლებელ კომიტეტს, სადაც გახდა ამ კომიტეტის წევრი და მასთან ერთად იბრძოდა ერთა განთავისუფლებისათვის. აკაკი პაპავა გადასცემდა იქაურ რადიო „პორტენიათი“ და ექსელსიორით მოხსენებებს დაჩაგრულ ერთა და მათ შორის საქართველოს შესახებაც. აკაკი პაპავას ამ გადაცემებს უსმენდნენ მთელს ევროპასა და მსოფლიოს ყველა კუთხეში. იგი ასევე გადასცემდა რადიოთი მასალებს საქართველოს ისტორიაში საბედისწერო თარიღის — 25 თებერვლის გლოვის დღედ გამოცხადებისა და 29 აგვისტოს ქაქუცა ჩოლოყაშვილის აჯანყების დამარცხების შესახებაც. ბუნებრივია, რომ ყველა ეს გადაცემა პოლიტიკური მიზნებისაკენ იყო მიმართული, რათა მსოფლიოს საზოგადოებრიობისათვის კიდევ ერთხელ შეეხსენებია საქართველოსთვის თავსდამტყდარი უბედურება“, — ამბობს ავტორი, რომელიც თამამად აცხადებს, რომ არგენტინაში მცხოვრებმა და მოღვაწე ემიგრანტებმა სიტყვით და კალმით დიდი როლი შეასრულეს საქართველოს პოლიტიკური ცხოვრებისა და ინტენსიური შემოქმედებითი მოღვაწეობის საქმეში.
კონფერენციის ძირითადი აქცენტები
კონფერენციას თსუ-ის რექტორი გიორგი შარვაშიძე, ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს პრეს ატაშე ჯონ ფერი, პროფესორები და სტუდენტები ესწრებოდნენ საქართველოს სხვადასხვა რეგიონიდან. კონფერენციაზე სხვადასხვა დარგობრივ სექციაში 150-მდე მომხსენებელი მონაწილეობდა.
„წლების განმვალობაში აშშ-მა, სხვა სახის მხარდაჭერასთან ერთად, საქართველოს დასახმარებლად თითქმის 6 მილიარდი დოლარი გამოჰყო. სხვათაშორის ეს ბევრმა არ იცის. ჩვენს ევროპატლანტიკურ სივრცეში სწორედ ამერიკაა რწმენისა და ოჯახური ფასეულობების ერთ-ერთი მთავარი მატარებელი. ჯერ მარტო რეიგანი როგორ ადიდებდა ამას. მას სწამდა, რომ ამ ასპექტში „ოჯახი იყო ის მთავარი მხარდამჭერი სისტემა’’, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ეხმარებოდა ამერიკელებს გაჭირვებისა და მრავალი სხვა პრობლემების დაძლევაში. ამასთან დაკავშირებით, ჩვენ რომ მამის ან ბებია-ბაბუების დღე შემოვიღოთ, ძალიან კარგი იქნება“, -განაცხადა თსუ ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტის ხელმძღვანელმა, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის პროფესორმა ვასილ კაჭარავამ კონფერენციაზე, რომელმაც ვრცლად ისაუბრა თსუ ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტისა და ამერიკის შესწავლის საქართველოს ასოციაციის როლზე ჩვენი ქვეყნის განვითარებასა და წინსვლაში.
თსუ რექტორმა სიტყვით გამოსვლისას ისაუბრა საქართველოსა და ამერიკას შორის მრავალწლიან ურთიერთობაზე და ყურადღება გაამახვილა ამერიკის უნივერსიტეტებთან თსუ-ის პარტნიორობაზე: „თსუ-ს უკვე მრავალი წლის ურთიერთობა აკავშირებს ამერიკასთან და მის უნივერსიტეტებთან. საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენასთან ერთად ჩამოყალიბდა თსუ-ში ამერიკისმცოდნეობის ცენტრი. ბევრი წარმატებული სპეციალისტი აღიზარდა ამ ცენტრში, რომელიც დღეს წარმატებით აგრძელებს საქმიანობას. ცენტრში მზადდება და იბეჭდება ბევრი საინტერესო ლიტერატურა როგორც ინგლისურ, ასევე ქართულ ენაზე. პოსტსაბჭოთა სივრცეში ჩვენ ვიყავით პირველები, რომლებმაც დავიწყეთ ამ საკითხების ღრმად შესწავლა და ეს უკვე არის ტრადიცია, რომელიც უნდა გაგრძელდეს და გაძლიერდეს. ასევე მნიშვნელოვანია იმ კონტაქტების გაღრმავება, რომელიც ამერიკის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან და სამეცნიერო ცენტრებთან გვაქვს“, — განაცხადა თსუ-ის რექტორმა გიორგი შარვაშიძემ.
ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს პრეს ატაშემ ჯონ ფერიმ აღნიშნა, რომ საქართველოსა და აშშ-ს შორის დიპლომატიური ურთიერთობის 30 წლის მანძილზე აშშ-ს უნივერსიტეტებში 6000-მდე საქართველოს მოქალაქემ მიიღო განათლება. „ჩემთვის დიდი პატივია თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ყოფნა, სასიამოვნოა სტუდენტებთან კომუნიკაცია, რომლებიც თავის სწავლასა და კარიერას უძღვნიან სხვადასხვა კულტურების შესწავლას და ამით აახლოებენ ამერიკასა და საქართველოს. ნიშანდობლივია, რომ ჩვენი სასწავლო ურთიერთობები ორმხრივია: ქართველი სტუდენტები ჩამოდიან ამერიკაში სასწავლებლად და ასეულობით ამერიკელი სტუდენტი ჩამოდის საქართველოში ცოდნის მისაღებად“, — განაცხადა ჯონ ფერიმ.
კონფერენციაში მონაწილეობა მიიღო და მსმენელის წინაშე საინტერესო მოხსენებით წარსდგა საქართველოს პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის აპარატის უფროსი და ანალიტიკური ცენტრის „ჯეოქეისის“ მკვლევარი ნიკოლოზ ხატიაშვილი. მან თავის გამოსვლაში ისაუბრა საქართველო-აშშ-ის ურთიერთობების ისტორიულ კონტექსტზე, მიღწეულ შედეგებზე და სამომავლო ნაბიჯებზე, რომელიც ორი ქვეყნის კავშირს კიდევ უფრო განამტკიცებს და განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა თავდაცვისა და უსაფრთხოების მიმართულებით თანამშრომლობაზე, ასევე, როგორც აშშ-ის წვლილზე საქართველოს შეიარაღებული ძალებისა და უსაფრთხოების სექტორის გაძლიერების პროცესში.
„საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის პირველივე დღეებიდან, ამერიკის შეერთებული შტატები ერთ-ერთ უმთავრეს როლს თამაშობს ქვეყნის განვითარების პროცესში. ის, რომ საქართველო რეგიონში ერთ-ერთი წარმატებული ქვეყანაა არაერთი მიმართულებით, ხოლო ჩვენი სამხედრო ძალები სრულად თავსებადია ნატო-ს სტანდარტებთან, დიდწილად ჩვენი ამერიკელი მეგობრების დამსახურებაა. ბოლო ოცდაათი წლის განმავლობაში ჩვენი მეგობრობა და სტრატეგიული პარტნიორობა ძლიერი და ურყევი იყო. წელს ჩვენ აღვნიშნავთ აშშ-საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობების 30 წლისთავს და შემიძლია თამამად აღვნიშნო, რომ ჩვენი სტრატეგიული კავშირები ასეთი ძლიერი ჯერ არასდროს ყოფილა. მიუხედავად წარმატებული თანამშრომლობისა, არსებობს ბევრი შესაძლებლობა, განსაკუთრებით კი თავდაცვისა და უსაფრთხოების მიმართულებით, სადაც შეგვიძლია ჩვენი კავშირები კიდევ უფრო გავაძლიეროთ“, — აღნიშნა ნიკოლოზ ხატიაშვილმა თავის გამოსვლაში. მან ასევე ყურადღება გაამახვილა აშშ-ს როლზე რუსული აგრესიისა და საქართველოს ტერიტორიული ოკუპაციის ფონზე, როგორც საქართველოს მთავარ მოკავშირეზე: „აშშ საქართველოსთვის წარმოადგენს მთავარ მოკავშირეს, განსაკუთრებით ისეთი გამოწვევების ფონზე, როგორიც არის რუსული აგრესია და რუსეთის მიერ საქართველოს ტერიტორიების ოკუპაცია.
„ბოლო 1 წლის განმავლობაში მიმდინარე მოვლენებმა, მათ შორის, აშშ-ს ჯარების გაყვანამ და ავღანეთიდან და უკრაინაში მიმდინარე ომმა რადიკალურად შეცვალა მსოფლიო გეოპოლიტიკური გარემო. ახალი რეალობა მოითხოვს საერთაშორისო სისტემის გადახედვას და ისეთი ნაბიჯების გადადგმას, რომელიც უსაფრთხოს გახდის ევროატლანტიკურ სივრცეს.“ — განაცხადა ნიკა ხატიაშვილმა, რომელმაც ამ მიმართულებით საქართველოს მნიშვნელობაზეც ისაუბრა და აქცენტი ორი ქვეყნის ურთიერთობების ახალ საფეხურზე გადასვლის აუცილებლობაზეც გააკეთა.
* * *
კონფერენციაზე წარმოდგენილი იყო აშშ-ს სვიტ ბრაიარ კოლეჯის ასოცირებული პროფესორის კეტრინ ჩავინის საინტერესო მოხსენება: „უფლებები, თავისუფლებები და სასამართლოები დემოკრატიზირებულ რესპუბლიკაში: „ამერიკული სოციალური და კულტურული ისტორიის გაგება“, რომელმაც მსმენელის დიდი მოწონება დაიმსახურა.
ამერიკისმცოდნეობის ემერიტუს პროფესორის (რატგერსის უნივერსიტეტი) მაიკლ აარონ როკლენდის მოხსენება — „ორი წიგნის ერთდროულად წერა: რატომ შემიძლია მე და შესაძლოა თქვენც“ განათლების, სოციალური საკითხების, საჯარო პოლიტიკისა და მეცნიერების სექციის ფარგლებში მოისმინეს მოწვეულმა სტუმრებმა და პროფესორ-მასწავლებლებმა. კონფერენციის ფარგლებში საინტერესო მოხსენებით — „აშშ-ის დიპლომატია და ჰუმანიტარული დახმარება წინარე-საბჭოთა საქართველოში“ წარსდგა აშშ-ის საელჩოს კულტურული პროგრამების კოორდინატორი რაიან შერმანი.
კონფერენციაზე ასევე წარმოდგენილი იყო სხვა არანაკლებ საინტერესო და მნიშვნელოვანი მოხსენებები სხვადასხვა თემატიკაზე, რომლებმაც მსმენელის ინტერესი და დიდი მოწონება დაიმსახურეს. ესენია: „საქართველო-აშშ-ს ურთიერთობა საქართველოში შიდა პოლიტიკური კრიზისის ფონზე 2018-2020 წლებში“ (ავტორი: ამერიკისმცოდნეობის დოქტორანტი მარინე ჩანგიანი); „ამერიკის დღევანდელი არქიტექტურის მოდერნულობის საკითხზე“ (ავტორი: ნიკა შავიშვილი — საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი); „ღირსება და თვითიდენტობა, როგორც პროგრესული განათლების საბაზისო ცნებები“; „ჰოლივუდი, როგორც კულტურის ფენომენი“ (ავტორი: თსუ-ის პროფესორი ვალერიან რამიშვილი); „სახალხო დიპლომატია, ამერიკისმცოდნეობა და აშშ-საქართველოს ურთიერთობის (რე)ფორმირება“ (ავტორი: ამერიკისმცოდნეობის დოქტორი მარიამ ხატიაშვილი); „ფედერალური მთავრობის პოლიტიკა ინდიელთა მიმართ 1880-1930-იან წლებში“ (ავტორი: ისტორიის დოქტორი მიხეილ ბარნოვი) და კიდევ მრავალი სხვა.
აქვე გვინდა ავღნიშნოთ თსუ-ის ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტის ასისტენტ-პროფესორის მიშა ბარნოვის უდიდესი ღვაწლი კონფერენციის ორგანიზებაში. ფაქტობრივად მან უზრუნველყო ასეთი მასშტაბური ხასიათის კონფერენციის მომზადება. მას აქტიურად ეხმარებოდა თსუ-ის დოქტორანტების დიდი ჯგუფი.
* * *
კონფერენციის ფარგლებში გაიმართა მრგვალი მაგიდა — ამერიკისმცოდნეობის პროგრამების როლი ქართულ-ამერიკული ურთიერთობების განვითარებაში, რომლის ორგანიზატორი იყო თსუ-ის ასოცირებული პროფესორი ელენე მეძმარიაშვილი. შეხვედრაზე ბევრი იმსჯელეს და იკამათეს — თუ რა როლს თამაშობს თსუ-ის ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტი ქართულ-ამერიკულ ურთიერთობებში. შეხვედრაზე კონკრეტული გეგმებიც გაჟღერდა, რომელიც წარმატების მომტანი იქნება სამომავლოდ.
კონფერენციაზე თსუ-ის ასოცირებულმა პროფესორმა ელენე მეძმარიაშვილმა ვრცლად ისაუბრა თსუ-ის ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტის საქმიანობასა და როლზე. ასევე სასწავლო პროგრამის — „ამერიკისმცოდნეობა“ — მიზნებსა და ამოცანებზე.
თსუ ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტი და ამერიკის შესწავლის საქართველოს ასოციაცია კონფერენციაზე წარმოდგენილ გამორჩეულ მოხსენებებს პერიოდულ გამოცემაში — „ამერიკის შესწავლის საკითხები“ დაბეჭდავს.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ამერიკისმცოდნეობის ინსტიტუტი პროფესორ ვასილ კაჭარავას ხელმძღვანელობით უდიდეს საქმეს აკეთებს ამერიკისმცოდნეობის კონფერენციების ჩატარებით, ხელს უწყობს ქართულ-ამერიკული ურთიერთობების გაღმავებასა და გამყარებას. ვასილ კაჭარავამ დიდი სინანულით გაიხსენა ახლახანს გარდაცვლილი მსოფლიო რანგის მეცნიერი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი თემურ კობახიძე, რომლის უდროოდ წასვლა დიდი დანაკლისია საქართველოსა და მეცნიერებისთვის.